Batalion czołgów lekkich (R 35) - Kompania techniczno-gospodarcza - Próba rekonstrukcji

Opracowali: Marek Gabryszuk, Robert Wasilczuk, ppłk Krzysztof Gaj 1)

Dowódca kompanii

etat:

  • dowódca kompanii - 1 kapitan, 1 pistolet osobisty,
  • kierowca samochodu - 1 st. pancerny, 1 kbk z bagnetem,
  • ordynans osobisty - 1 pancerny, 1 kbk z bagnetem,

pojazd:

  • 1 samochód osobowo-terenowy. (pojazd typowy - łazik PF 508/III)
dowódca plutonu kierowca ordynans osobisty samochód osobowo-terenowy (na rysunku PF 518/III Łazik)
Pluton załóg i czołgów zapasowych

etat:

  • dowódca plutonu - 1 porucznik/podporucznik, 1 pistolet osobisty,
  • dowódca czołga - 1 plutonowy, 1 pistolet,
  • kierowca czołga - 1 kapral, 1 pistolet,
  • kierowca motocykla - 1 st. pancerny, 1 kbk z bagnetem,
  • ordynans osobisty - 1 pancerny, 1 kbk z bagnetem,

pojazdy:

  • 1 czołg R 35 uzbrojony w 1 c.k.m. i 1 działko 37mm,
  • 1 motocykl z koszem Sokół 1000 M111,
dowódca plutonu dowódca czołga kierowca czołga kierowca motocykla ordynans osobisty
  R-35 motocykl
czołgi zapasowe

etat:

  • 5 dowódców czołgów - 5 plutonowych, 5 pistoletów,
  • 5 kierowców czołgów - 5 kaprali, 5 pistoletów,

pojazdy:

  • 5 czołgów R 35, każdy uzbrojony w 1 c.km. i 1 działko 37mm.
dowódca czołga kierowca czołga dowódca czołga kierowca czołga dowódca czołga kierowca czołga dowódca czołga kierowca czołga dowódca czołga kierowca czołga
R-35 R-35 R-35 R-35 R-35
załogi zapasowe

etat:

  • 29 żołnierzy załóg zapasowych - 2 sierżantów, 4 plutonowych, 18 kaprali, 5 pancernych, 24 pistolety, 5 kbk z bagnetem, 2 c.k.m. wz.14*,
  • 2 kierowców samochodów - 2 st. pancernych, 2 kbk z bagnetem,

pojazdy:

  • 2 samochody ciężarowe o kategorii ładowności do 2 ton.

* model c.k.m.:

  • Według relacji mjr Łuckiego na uzbrojeniu załóg zapasowych były c.k.m. Hotchkiss wz.14. Informację tą należy potraktować z rezerwą - c.k.m. wz.14 był na amunicję francuską 8mm. Mjr Łucki zapewne miał na myśli c.k.m. wz.25, przystosowany do standardowej w WP amunicji 7,92mm. Ciężkie karabiny maszynowe wz.25 można było pozyskać z uzbrojenia skreślonych kompanii czołgów rozpoznawczych.
załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa ckm wz.25 lub wz, 14
załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa
załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa ckm wz.25 lub wz, 14
załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa załoga zapasowa
kierowca samochód ciężarowy do 2 ton kierowca samochód ciężarowy do 2 ton
sekcja obsługowo-naprawcza*

etat:

  • dowódca sekcji - 1 sierżant, 1 pistolet,
  • elektromechanik samochodowy - 1 kapral, 1 kbk bagnetem,
  • 12 smarowniczych - 12 pancernych, 12 kbk z bagnetem,
  • 1 kierowca samochodowy - pancerny, kbk z bagnetem,

pojazdy:

  • 1 samochód ciężarowy o kategorii ładowności do 2 ton.
dowódca sekcji elektromechanik smarowniczy smarowniczy smarowniczy smarowniczy smarowniczy smarowniczy
    smarowniczy smarowniczy smarowniczy smarowniczy smarowniczy smarowniczy
kierowca Ursus A

UWAGI:

Wzorem organizacji zastosowanej w plutonach czołgów liniowych zorganizowano sekcję obsługowo-naprawczą, liczącą w tym wypadku mechanika, elektromechanika i aż 12 smarowniczych (pluton czołgów zapasowych liczył dwa razy więcej wozów niż pluton liniowy). Pojazdem sekcji był zapewne samochód PF 621L. W praktyce mógł on być zastąpiony innym modelem samochodu ciężarowego. Wiadomo, że w batalionie znalazł się co najmniej 1 Ursus-A. Pojazd taki przedstawiony został na rysunku.

* Nazwa sekcji: umowna - wyjaśnienia na stronie kompanii czołgów lekkich.

Pluton techniczny

etat:

  • dowódca plutonu - 1 kapitan/porucznik, pistolet osobisty
  • ordynans osobisty - 1 pancerny, 1 kbk z bagnetem,
  • kierowca motocyklowy - 1 st. pancerny, 1 kbk z bagnetem,
  • pdf. sprzętowy - 1 st. sierżant, 1 pistolet,
  • pom. pdf. sprzętowego - 1 plutonowy, 1 kbk z bagnetem,
  • pdf. materiałów pędnych - 1 sierżant, pistolet,

pojazd:

  • 1 motocykl z koszem Sokół 1000 M111
dowódca plutonu ordynans osobisty kierowca motocykl
podoficer sprzętowy podoficer materiałów pędnych pomocnik podoficera sprzetowego

UWAGI:

Etat nie precyzuje dokładnego przydziału żołnierzy plutonu względem środków transportu.

Części zapasowe do czołgów i pojazdów, oraz część personelu plutonu technicznego, która nie zmieściła się w organicznych pojazdach plutonu, były przewożone samochodami taboru przeznaczonymi pod sprzęt techniczny i materiały pędne, być może część funkcyjnych przewożona była w ciągnikach C7P.

warsztat reperacyjny

etat:

  • dowódca warsztatu - mechanik czołgowy - 1 sierżant, 1 pistolet,
  • mechanik czołgowy - 1 sierżant, 1 pistolet,
  • 6 mechaników samochodowych - 2 sierżantów, 4 plutonowych, 2 pistolety, 4 kbk z bagnetem,
  • 2 elektromechaników - 1 plutonowy, 1 kapral, 2 kbk z bagnetem,
  • 2 tokarzy - 2 kaprali, 2 kbk z bagnetem,
  • 2 spawaczy - 2 kaprali, 2 kbk z bagnetem,
  • 2 kowali - 2 st. pancernych, 2 kbk z bagnetem,
  • 2 ślusarzy - 2 st. pancernych, 2 kbk z bagnetem,
  • 3 kierowców - 3 pancernych, 3 kbk z bagnetem,

pojazdy:

  • zespół warsztatowy na ciężarówkach (Latil i Renault, pojazdy typowe – patrz uwagi), 1 samochód warsztatowy PF 621L.

W etacie nie określono przydziału personelu warsztatu do środków transportu

dowódca warsztatu - mechanik czołgowy mechanik czołgowy mechanik samochodowy mechanik samochodowy mechanik samochodowy mechanik samochodowy
mechanik samochodowy mechanik samochodowy elektromechanik elektromechanik tokarz tokarz
spawacz spawacz kowal kowal ślusarz ślusarz
kierowca kierowca kierowca
warsztat warsztat

UWAGI:

Ze względu na całkowicie niestandardowe w Wojsku Polskim części zamienne do nabytych we Francji czołgów 35R, wraz z nimi zakupiono typowe pojazdy warsztatowe stosowane w armii francuskiej. Były to pojazdy Latil z nadwoziem warsztatowym (camion d’atelier, względnie camion porteur de machines outils - na rysunku przedstawiony Latil FB6), oraz Renault określany, jako samochód warsztatowo-magazynowy (camion d’atelier/magasin – najprawdopodobniej była to wersja ciężarówki Renault AGK).

Etat obsady warsztatu w 21 bczl nie różnił się zasadniczo od przyjętego dla batalionów czołgów 7TP. W obu wypadkach ogólna liczebność i liczba poszczególnych funkcyjnych przydzielonych do pojazdów warsztatowych jest taka sama. Być może wynikło to z nieznajomości wyposażenia warsztatu francuskiego. W przypadku typowych pojazdów polskich wiadomo, że każdy z dwóch warsztatów mógł działać samodzielnie, bo w obu pojazdach było takie samo wyposażenie. Tymczasem wozy francuskie w parze tworzyły tylko jeden zespół warsztatowy. Francuskie samochody warsztatowe były pojazdami cięższymi od polskich odpowiedników – obydwa zostały zabudowane na ciężarówkach 5-tonowych. Niestety brakuje pełnych danych o wyposażeniu pojazdów. Według dosyć fragmentarycznych informacji na samochodach były m.in.: tokarka, agregat spawalniczy, prasa hydrauliczna 10-tonowa. Okazało się też, że na samochodzie Latil umieszczono agregat prądotwórczy (2 agregaty?) i wytwornicę acetylenu, co sprowadzało ten pojazd do roli elektrowni polowej (pomimo oficjalnej klasyfikacji – „samochód warsztatowy”). To najprawdopodobniej jest przyczyną nieujęcia w etacie osobnego pojazdu z elektrownią, takiego jak w baonie 7TP. Zamiast niej w etacie plutonu technicznego pojawił się dźwig. Najprawdopodobniej ze względu na faktyczne wyposażenie samochodu Latil, dowódca baonu mjr Łucki w porozumieniu z doradcami francuskimi zdecydował się samodzielnie zmienić etat (otrzymał na to zgodę DBrPanc i D-cy DOK-II). Do batalionu przydzielono trzeci pojazd warsztatowy, czyli typowy PF 621L.

,

obsługa kranu (dźwigu)

etat:

  • dowódca obsługi - 1 plutonowy, 1 kbk z bagnetem,
  • kierowca ciągnika - 1 st. pancerny, 1 kbk z bagnetem,
  • pomocnik kierowcy ciągnika - 1 pancerny, 1 kbk z bgnetem,

pojazdy:

  • 1 ciągnik gąsienicowy C7P,
  • 1 przyczepa z dźwigiem (nieznanego modelu).
dowódca obsługi kierowca pomocnik ciągnik C7P z dźwigiem
Pluton gospodarczy

etat:

  • dowódca plutonu - szef kompanii - 1 st. sierżant, 1 pistolet,
  • pdf. gospodarczy - 1 sierżant, 1 pistolet,
  • 3 szewców - 1 st. pancerny, 2 pancernych, 3 kbk z bagnetem,
  • 3 krawców - 1 st. pancerny, 2 pancernych, 3 kbk z bagnetem,
  • st.kucharz - 1 st. pancerny, 1 kbk z bagnetem,
  • 3 kucharzy (w tym 1 kucharz stołowni oficerskiej) - 3 pancernych, 3 kbk z bagnetem,

pojazdy:

  • 1 przyczepa kuchenna (kuchnia polowa typowa - wz.31/s).
szef kompanii
pdf. gospodarczy szewc szewc szewc krawiec krawiec krawiec
st.kucharz kucharz kucharz kucharz stołowni oficerskiej kuchnia polowa

UWAGI:

Funkcyjni plutonu gospodarczego względem środka transportu byli przydzieleni do 2 samochodów taboru - kancelaryjno-bagażowego i przykuchennego.

tabor

etat:

  • 3 kierowców ciągnika - 3 plutonowych, 3 kbk z bagnetem,
  • 3 pomocników kierowców ciągnika - 3 st. pancernych, 3 kbk z bagnetem,
  • 4 kierowców samochodów cystern - 4 pancernych, 4 kbk z bagnetem,
  • 23 kierowców samochodów do 2 ton - 23 pancernych, 23 kbk z bagnetem,

pojazdy:

  • 3 ciągniki gąsienicowe C7P z przyczepami ewakuacyjnymi,
  • 4 cysterny lub samochody ciężarowe o kategorii ładowności do 2 ton z beczkami do przewozu paliwa
    (typowe cysterny: PF 621L lub Ursus),
  • 23 samochody ciężarowe o kategorii ładowności do 2 ton,
  • 6 przyczep benzynowych.

Przeznaczenie samochodów ciężarowych taboru:
- 4 cysterny (lub samochody z beczkami) do przewozu materiałów pędnych i smarów,
- 10 samochodów ciężarowych pod sprzęt techniczny czołgowo-samochodowy,
- 1 samochód ciężarowy pod sprzęt techniczny uzbrojenia i łączności;
- 10 samochodów ciężarowych pod amunicję;
- 1 samochód ciężarowy pod personel i bagaż drużyny gospodarczej (tzw. kancelaryjno-- bagażowy),
- 1 samochód ciężarowy pod prowiant i kuchnię polową kompanii (tzw. przykuchenny).

kierowca ciągnika pomocnik kierowcy ciągnika kierowca ciągnika pomocnik kierowcy ciągnika kierowca ciągnika pomocnik kierowcy ciągnika
ciągnik C7P z przyczepą ewakuacyjną ciągnik C7P z przyczepą ewakuacyjną ciągnik C7P z przyczepą ewakuacyjną
kierowca kierowca kierowca kierowca
samochód cysterna samochód cysterna samochód cysterna samochód cysterna
kierowca kierowca kierowca kierowca
samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton
kierowca kierowca kierowca kierowca
samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton
kierowca kierowca kierowca kierowca
samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton
kierowca kierowca kierowca kierowca
samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton
kierowca kierowca kierowca kierowca
samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton
kierowca kierowca kierowca
samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton samochód ciężarowy do 2 ton
Razem kompania gospodarcza
Stan osobowy:
oficerów: 3 (1 kapitan, 1 kapitan/porucznik, 1 porucznik/podporucznik)
podoficerów: 61 (2 st. sierżantów, 9 sierżantów, 20 plutonowych, 30 kaprali)
szeregowców: 75 (16 st. pancernych, 59 pancernych)
razem: 139
Uzbrojenie: 6 działek 37mm (w czołgach),

8 c.k.m. (w tym 6 c.k.m. 7,5mm Reibel w czołgach, 2 c.k.m. wz. 14 lub wz. 25 dla załogi zapasowej),

93 karabinki z bagnetem,

43 pistolety,

3 pistolety osobiste oficerów nie figurowały w etacie i ewidencji kompanii

Wyposażenie:

6 czołgów R 35 (zapasowych),

1 samochód osobowo-terenowy,
26 samochodów ciężarowych o kategorii ładowności do 2 ton,
4 samochody - cysterny,
3 samochody - warsztaty,
4 ciągniki gąsienicowe C7P,

3 przyczepy ewakuacyjne,

1 przyczepa z kranem (dźwigiem),
1 przyczepa kuchenna,
12 przyczep paliwowych,

2 motocykle z koszem.

 

  • 1) korespondencja
  • *) rysunki Marek Gabryszuk