Korpusy oficerskie

Opracowanie: ppłk dr Krzysztof M. GAJ i Krzysztof Wałek na podstawie Dziennika Rozkazów MSW 13/XX z 7 października 1937 r. 1)

 

W Wojsku Polskim istniały dwa zasadnicze korpusy (kategorie, grupy) żołnierzy: oficerowie i szeregowi.

Oficerowie podzieleni byli według stopnia, wykształcenia i kwalifikacji na 21 korpusów oficerskich oraz w ramach tych korpusów na łącznie na 29 grup.

W zależności od grupy do której byli przydzieleni obowiązywały ich różne zasady awansowania.

Spośród tych grup najliczniejszą było 7 grup linowych korpusów osobowych oficerów broni.

Trzeba też mieć świadomość, że istniał podział, podobny do obecnego podziału na Rodzaje Sił Zbrojnych. Przed wojną WP dzieliło się na: wojsko i marynarkę wojenną. Wojsko obejmowało zarówno jednostki lądowe jak i lotnicze.

Stopnie oficerskie
  stopnie oficerskie w wojsku stopnie oficerskie w marynarce wojennej
generałowie / admirałowie marszałek Polski    
generał broni admirał
generał dywizji wice-admirał
generał brygady kontr-admirał
oficerowie sztabowi pułkownik pułkownik komandor
podpułkownik podpułkownik komandor-porucznik
oficerowie starsi major major komandor-podporucznik
kapitan, rotmistrz kapitan kapitan marynarki
oficerowie młodsi porucznik porucznik porucznik marynarki
podporucznik podporucznik podporucznik marynarki
Korpusy oficerskie

Pełnym tytułem oficera jest jego stopień z oznaczeniem korpusu osobowego lub grupy, specjalności wojskowych oraz stopni naukowych.

Oficerowie, którzy ukończyli Wyższą Szkołę Wojenną do swojego stopnia dodają wyraz "dyplomowany" (np. pułkownik dyplomowany artylerii). Reguły tej nie stosuje się w korpusie generałów.

Korpusy osobowe oficerów:

nazwa korpusu opis
Korpusy osobowe oficerów wojska
    korpus generałów

stopnie:

  marszałek Polski, generał broni, generał dywizji, generał brygady
  korpusy osobowe oficerów broni
      korpus oficerów piechoty

stopnie:

  pułkownik piechoty, podpułkownik piechoty, major piechoty,

  kapitan piechoty, porucznik piechoty, podporucznik piechoty;

w korpusie tym występowała jedna grupa osobowa - liniowa
    korpus oficerów kawalerii

stopnie:

  pułkownik kawalerii, podpułkownik kawalerii, major kawalerii,

   rotmistrz, porucznik kawalerii, podporucznik kawalerii;

(przy stopnu rotmistrza pomija się oznaczenie korpusu osobowego)

w korpusie tym występowała jedna grupa osobowa - liniowa
    korpus oficerów artylerii

stopnie:

  pułkownik artylerii, podpułkownik artylerii, major artylerii,

   kapitan artylerii, porucznik artylerii, podporucznik artylerii;

w korpusie tym występowała jedna grupa osobowa - liniowa
    korpus oficerów broni pancernych

stopnie:

  pułkownik broni pancernych, podpułkownik broni pancernych, major broni pancernych,

   kapitan broni pancernych, porucznik broni pancernych, podporucznik broni pancernych;

w korpusie tym występowały dwie grupy osobowe: liniowa i techniczna.
    korpus oficerów saperów

stopnie:

  pułkownik saperów, podpułkownik saperów, major saperów,

  kapitan saperów, porucznik saperów, podporucznik saperów;

w korpusie tym występowały dwie grupy osobowe: liniowa i techniczna.
    korpus oficerów łączności

stopnie:

  pułkownik łączności, podpułkownik łączności, major łączności,

  kapitan łączności, porucznik łączności, podporucznik łączności;

w korpusie tym występowały dwie grupy osobowe: liniowa i techniczna.
    korpus oficerów lotnictwa

stopnie:

  pułkownik lotnictwa, podpułkownik lotnictwa, major lotnictwa,

  kapitan lotnictwa, porucznik lotnictwa, podporucznik lotnictwa;

piloci i obserwatorzy korpusu lotnictwa pomijali przy swoim tytule nazwę korpusu: np.:

  kapitan pilot, porucznik obserwator, podporucznik obserwator balonowy;

w korpusie tym występowały dwie grupy osobowe: liniowa i techniczna.
  korpus oficerów taborowych

stopnie:

   pułkownik taborów, podpułkownik taborów, major taborów,

   kapitan taborów, porucznik taborów;

w korpusie tym nie było podporuczników.
  korpus oficerów żandarmerii

stopnie:

  pułkownik żandarmerii, podpułkownik żandarmerii, major żandarmerii,

   kapitan żandarmerii, porucznik żandarmerii, podporucznik żandarmerii;
  korpusy osobowe oficerów służb
      korpus oficerów administracji

stopnie grupy adminictracyjnej:

  pułkownik administracji, podpułkownik administracji, major administracji,

  kapitan administracji, porucznik administracji

  w tej grupie nie było podporuczników

stopnie grupy kapelmistrzów:

  podpułkownik kapelmistrz. majot kapelmistrz,

  kapitan kapelmistrz, porucznik kapelmistrz, podporucznik kapelmiestrz

  w tej grupie nie było pułkowników

 

uwaga: rocznik oficerski z 1932 wykazuje podział:

  •  grupa oficerów kancelaryjnych
  •  grupa oficerów gospodarczych
  •  grupa oficerów administracji intendentury
  •  grupa oficerów administracji sanitarnych
  •  grupa oficerów rachunkowo-kontrolnych
  •  grupa oficerów kapelmistrzów
  •  grupa oficerów naukowo-oświatowych
    korpus oficerów audytorów

stopnie:

  pułkownik audytor , podpułkownik audytor, major audytor,

  kapitan audytor, porucznik audytor, podporucznik audytor
    korpus oficerów geografów

stopnie:

  pułkownik geograf, podpułkownik geograf, major geograf,

  kapitan geograf, porucznik geograf, podporucznik geograf
    korpus oficerów intendentów

stopnie:

  pułkownik intendent, podpułkownik intendent, major intendent,

  kapitan intendent, porucznik intendent

w tym korpusie nie było podporuczników

korpus dzielił się na dwie grupy:

  - intendentów z wyższymi studiami wojskowymi,

  - intendentów.
    korpus oficerów kontrolerów

stopnie:

  pułkownik korpusu kontrolerów,

  podpułkownik korpusu kontrolerów,

  major korpusu kontrolerów

w tym korpucie byli tylko oficerowie w randze majora i wyżej
    korpus oficerów uzbrojenia

stopnie:

  pułkownik uzbrojenia, podpułkownik uzbrojenia, major uzbrojenia,

  kapitan uzbrojenia, porucznik uzbrojenia, podporucznik uzbrojenia
    korpus oficerów weterynarii

stopnie:

  pułkownik lekarz weterynarii, podpułkownik lekarz weterynarii,

  major lekarz weterynarii, kapitan lekarz weterynarii,

  porucznik lekarz weterynarii, podporucznik lekarz weterynarii
    korpus oficerów zdrowia

stopnie grupy lekarzy:

  pułkownik lekarz, podpułkownik lekarz, major lekarz,

  kapitan lekarz, porucznik lekarz, podporucznik lekarz;

stopnie grupy farmaceutów:

  pułkownik farmaceuta, podpułkownik farmaceuta, major farmaceuta,

  kapitan farmaceuta, porucznik farmaceuta, podporucznik farmaceuta;

stopnie grupy sanitarnej:

  pułkownik sanitarny, podpułkownik sanitarny, major sanitarny,

  kapitan sanitarny, porucznik sanitarny;

  w grupie tej nie było podporuczników

 

 
Korpusy osobowe oficerów marynarki wojennej
    korpusy osobowe oficerów broni
      korpus oficerów morskich

stopnie:

  admirał, wice-admirał, kontr-admirał,

  komandor, komandor-porucznik, komandor-podporucznik,

  kapitan marynarki, porucznik marynarki, podporucznik marynarki

uwaga: rocznik oficerski z 1932 wykazuje podział:

  • korpus morski
  • korpus rzeczno-brzegowy
  • korpus techniczny

 
    korpus morskich oficerów technicznych
  korpus osobowy oficerów służb marynarki
 

Oficerowie z kwalifikacjami pilota i obserwatora, poza korpusem oficerów lotnictwa do swojego tytułu dodawali nazwę specjalności (np.: kapitan piechoty pilot).

Oficerowie mający tytuły naukowe umieszczali je bezpośrednio przed nazwiskiem (np.: podpułkownik lekarz dr Kazimierz Kowalski).

Przynależność do korpusu i grupy odgrywała istotną rolę np. przy awansowaniu oficerów. Oficerowie broni zwykle mogli awansować co 3...4 lata. Awans był uzależniony od spełnienia kilku warunków. Najważniejsze to uzyskanie odpowiednich kwalifikacji (ukończenie szkoły lub dodatkowo kursu) oraz wysługa w danym stopniu i wysługa na określonym stanowisku.

Najniższe stanowisko etatowe dla oficera było zaszeregowane do stopnia etatowego ppor.-por. (tzw. obecnie "łamaniec"). Były to przeważnie stanowiska dowódców plutonów (choć zdarzały się stanowiska dowódca plutonu zaszeregowane do stopnia etatowego por. lub nawet kpt.). Awans na stopień porucznik, był możliwy po przesłużeniu co najmniej 3 lat w stopniu ppor. w tym co najmniej 2 lat na stanowisku dowódca plutonu. Czasokres ten dotyczył wszystkich korpusów osobowych za wyjątkiem:
  • - korpusu oficerów taborowych 
  • - oficerów służb:
    •   - administracji;
    •   - intendentów;
    •   - kontrolerów;
    •   - zdrowia (grupa sanitarna).
Powodem tego było to, że w w/w służbach nie było podporuczników. Nie było szkół oficerskich szkolących w tych korpusach. Oficer mógł przejść do korpusu osobowego np. służby intendentury już jako porucznik, gdy z różnych przyczyn nie mógł pełnić służby w swoim korpusie osobowym.
 
Awans do stopnia kapitan, był możliwy dopiero wtedy, gdy oficer przesłużył co najmniej 4 lata (lub 5) w stopniu porucznika, w tym co najmniej po 2 latach służby na stanowisku dowódca plutonu (oprócz wcześniejszego czasu służby na tym stanowisku w stopniu ppor.). Czasokres 5 lat dotyczył oficerów grup technicznych broni i oficerów służb.
 
Awanse na wyższe stopnie wyglądały podobnie, ale czasokres wysługi w stopniu wynosił 4 lata dla grup liniowych broni i 6 lat dla grup technicznych broni i dla służb.
Oznaczało to, że oficerowie grup liniowych broni mieli szansę po co najmniej 14 latach służby zawodowej osiągnąć stopień podpułkownik, podczas gdy oficerowie grup technicznych broni i oficerowie służb, po takim czasie mogli co najwyżej być majorem.
Oczywiście nie bez znaczenia były tu pozytywne opinie przełożonych - bez względu na wykształcenie i wysługę, jeżeli oficer odstawał dyscyplinarnie lub wyszkoleniowo - szanse awansu malały do zera.
Szczególnym korpusem oficerów służb był korpus osobowy kontrolerów. Do tego korpusu oficer mógł przejść dopiero w stopniu major, po spełnieniu wymogów kwalifikacyjnych (przeszkolenie kursowe i inne szczególne wykształcenie).
Stosunek do służby wojskowej
Podział oficerów ze wzgledu na stosunek do służby wojskowej
  • oficerowie służby stałej - mogą znajdować się w stanie czynnym lub nieczynym (np.: przyjęcia mandatu posła, powołania na stanowisko w państwowej służbie cywilnej, z powodów osobistych, przejściowych problemów zdrowotnych)
  • oficerowie stanu spoczynku
  • oficerowie rezerwy
  • oficerowie pospolitego ruszenia
  • oficerowie na czas wojny
  • oficerowie w stopniach honorowych
  • oficerowie kontraktowi - oficerami kontraktowymi mogli być obywatele państwa polskiego (również oficerowie w stanie spoczynku, rezerwy, na czas wojny i w stopniach honorowych), jak i obcokrajowcy; oficerowie kontraktowi mogli być wyznaczeni na etaty oficerów służby stałej; 
  • oficerowie zwolnieni od obowiązku wojskowego
Mianowanie na oficera

Oficerem można było zostać w następujący sposób:

  • ukończyć szkołę wojskową;
  • ukończyć szkołę oficerów rezerwy;
  • ukończyć szkołę oficerską dla podoficerów (pod koniec lat 30-stych podoficerów kierowano do zwykłych podchorążowek);
  • podpisanie umowy na oficera kontraktowego (zazwyczaj przez obcokrajowca)

 

  • 1) Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 13, rok XX, z 7 paździrnika 1937. Zawiera: dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 12 marza 1937 roku o służbie wojskowej oficerów oraz rozporządzenie Ministra Spraw Wijskowych z dnia 9 września 1937 roku w sprawie wykonania dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 12 marza 1937 roku.