Historia powstania
1935
Pierwszy etat pułkowej kompanii przeciwpancernej, zgodny z postanowieniami KSUS (Uchwała z 16 października 1935 r o wyposażeniu pp w 4 armaty wz.36, a DP w 6 armat), to prawdopodobnie etat znany nam, jako kompania ppanc typ II. 12 października 1936 r KSUS zmienił uchwałę przewidując 2 działka dla bp, 4 dla pp i 6 – 18 szt. dla DP. Kompanie czterodziałowe dla pułków piechoty formowano do lata 1938 r. Później nastąpiły dalsze zmiany. Ostatecznie do kwietnia 1940 roku pułki miały otrzymać po 12 armat wz.36. Dlatego wprowadzono nowy etat. Stary etat kompanii 4-działowej oznaczono „typ II” i przypisano pułkom rezerwowym, jako etat 9a.
1938
Etat z 1938 roku, jest prawdopodobnie projektem na okres przejściowy, przy czym nie wiadomo nawet, czy w ogóle został zatwierdzony. W odróżnieniu od etatu z 1938 roku etat z 1939 uzbrajał celowniczych i ładowniczych w karabinki.
rozbudowa 1939-1940
Plan rozbudowy obrony przeciwpancernej przewidywał wprowadzenie 12-działonowej kompanii ppanc. do wszystkich pułków czynnych piechoty i do 4 pułków piechoty rezerwowej do 1 kwietnia 1940 roku.
Etat kompanii typ I wszedł w życie i obowiązywał. Do jego wypełnienia zabrakło jednak w większości pułków 3 armat (miały być uzupełnione do 01 kwietnia 1940).
Potwierdza to sprawozdanie mjr Władysława Zaborowskiego, szefa Samodzielnego Referatu Uzbrojenia O. I SG, (sprawozdanie z 19 XII 1942 r., AIPMS, B.I.113/D/20):
Dywizje czynne posiadały sprzęt i amunicję w ilościach ustalonych woj. tabel należności z wyjątkiem braku:
- 37 mm działek ppanc po 3 szt. na pp.[tabela należności przewidywała więc 12 armat – komentarz R.W]
- 37 mm działek ppanc dla kompanii dywizyjnych (przed samą wojną przydzielono po 9 szt dział ppanc. dla 20 i 19 DP) [...]
Dywizje rezerwowe - zasadniczo pod względem ilości dział ppanc były gorzej wyposażone. Podczas gdy organizacje wojenne dla D.P. czynnych przewidywały po 12 działek ppanc. dywizje rezerwowe miały w etatach po 4 dz. ppanc. [...]
rzeczywistość w 1939
Większość pułków piechoty wyruszyło na wojnę mając w kompanii ppanc. 9 dział. Były jednak wyjątki:
- przypadek udokumentowany w 84 pp – kompania poszła w pole z czterema plutonami, ale w każdym plutonie rozwiązano trzeci działon (razem 8 dział w kompanii), przy czym taka organizacja mogła być związana z nietypowym składem pułku, który wystawił IV batalion,
- przypadek wyjątkowy – kompanie poszły na wojnę z kompletnym stanem etatowym, czyli były 12-działowe (prawdopodobnie 3 i 4 psp).
rekonstrukcja kompanii Tadeusz Kryska-Karskiego
Pierwszą rekonstrukcję oddziałów piechoty w września 1939 roku podjął Tadeusz Kryska-Karski. Na emigracji, nie mając dostępu do archiwum, mógł liczyć tylko na relacje kolegów, stąd nieuniknione błędy, które dopiero można skorygować, mając w wgląd w dokumenty.
rekonstrukcja kompanii 9-działonowej
Podstawa do rekonstrukcji tej struktury, to zmodyfikowany etat nr 9, oraz wyciąg z oficjalnej Instrukcji Mobilizacyjnej. Na jej podstawie, oficer mobilizacyjny w każdej jednostce tworzył Etaty Mobilizacyjne dla konkretnej jednostki i konkretnych warunków, jak na przykład rodzaj zaprzęgów. Na oddzielnej stronie można zobaczyć próbę rekonstrukcji takiej kompanii.
