Na podstawie Rozporządzania Ministra spraw wojskowych z dnia 17 marca 1933 r.
W Wojsku polskim istniały dwie zasadnicze kategorie żołnierzy: oficerowie i szeregowi.
Szeregowi z kolei dzielili się na podoficerów i szeregowców. Należy zwrócić uwagę na ten niuans językowy.
Dystynkcje w roku 1939
szeregowi | ||||||
szeregowcy | podoficerowie | |||||
szeregowiec | st. szeregowiec | kapral | plutonowy | sierżant | st. sierżant | chorąży |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Dystynkcje w latach 1925 - 1938
szeregowi | ||||||
szeregowcy | podoficerowie | |||||
szeregowiec | st. szeregowiec | kapral | plutonowy | sierżant | st. sierżant | chorąży |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Dystynkcje w latach 1923 - 1925
szeregowi | ||||||
szeregowcy | podoficerowie | |||||
szeregowiec | st. szeregowiec | kapral | plutonowy | sierżant | st. sierżant | chorąży |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Dystynkcje w latach 1919 - 1923
Na początku starszego sierżanta zazywano sieżanrem sztabowym. Chorąży został włączony do podoficerów na początku 1922 roku
szeregowi | |||||||
szeregowcy | podoficerowie | ||||||
szeregowiec | st. szeregowiec | kapral | plutonowy | sierżant | podchrąży | st. sierżant | chorąży |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Podoficerowie zawodowi dzielili się na cztery grupy:
To najniższy stopień w wojsku. Każdy żołnierz "na dzień dobry" (czyli po wcieleniu do służby czynnej) zostawał szeregowcem.
Odmienna nazwy rangi w rodzajach wojsk:
*) określone szczególnym zarządzeniem Minister Spraw Wojskowych
**) dane sprzeczne, w/g innych w broni pancernej obowiązywał stopień pancerny
W miarę zapotrzebowania szeregowiec mógł awansować na st. szeregowca. W drużynie piechoty ilość etatów st. szeregowca była ograniczona do 2 - ich zadaniem było kontrolowanie wykonywania rozkazów, ustawienia celowników i stanu amunicji kolegów. Do awansu na stopień starszego szeregowca wymagana była poprawna znajomość języka polskiego w słowie i piśmie, oraz umiejętność rachowania w zakresie elementarnym.
Odmienna nazwy rangi w rodzajach wojsk:
*) dane sprzeczne, w/g innych w broni pancernej obowiązywał stopień starszy pancerny
Kapral to najniższy stopień podoficerski. Kapralami byli żołnierze zasadniczej służby wojskowej po półrocznym kursie. W piechocie najczęściej byli zastępcami dowódców drużyn lub dowódcami ckm. W kawalerii pełnili funkcję sekcyjnych (wspólnie ze starszymi szeregowcami). Do awansu na stopień kaprala wymagana była poprawna znajomość języka polskiego w słowie i piśmie oraz umiejętność rachowania w zakresie elementarnym.
Istniały też etaty służby kontraktowej dla rangi kaprala.
Odmienna nazwy rangi w broniach:
Nazwy dla II grupy (specjalistów):
Nazwa dla III grupy
Nazwa dla IV grupy
Plutonowy to najniższy stopień podoficera zawodowego. W piechocie dowodził liczną drużyną, w artylerii - działonem. Do awansu na stopień plutonowego wymagano ukończenia z pomyślnym wynikiem co najmniej szkoły powszechnej stopnia I (równorzędnej) lub też całkowitego kursu przymusowego nauczania w wojsku.
Odmienna nazwy rangi w broniach:
Nazwy dla II grupy (specjalistów):
Nazwa dla III grupy
Nazwa dla IV grupy
Sierżant to najczęściej zastępca dowódcy plutonu, podoficer gospodarczy itp. Do awansu na stopień sierżanta wymagano ukończenia z pomyślnym wynikiem najmniej szkoły powszechnej stopnia III (równorzędnej) lub ukończenie z wynikiem pomyślnym szkoły podoficerskiej ogólnej lub danego rodzaju wojska (było to jest równoznaczne z ukończeniem szkoły powszechnej stopnia III).
Odmienna nazwy rangi w broniach:
Nazwy dla II grupy (specjalistów):
Nazwa dla III grupy
Nazwa dla IV grupy
Stopień starszego sierżanta jest najczęściej przypisany dla szefa kompanii (odpowiednio szefa szwadronu, baterii).
Jest to stanowisko bardzo odpowiedzialne i uświęcone długoletnią tradycją. Zadaniem szefa kompanii jest dbanie o zaplecze kompanii, zwanej, przynajmniej w tamtych czasach (ale i dzisiaj) gospodarką. Kompania to najmniejsza komórka administracji wojskowej.
Odmienna nazwy rangi w broniach:
Nazwa dla II grupy (specjalistów):
Nazwa dla III grupy
Nazwa dla IV grupy
Stopień chorążego przechodził podczas 20 lat ewolucję.
Z powodu chronicznych braków kadrowych na stanowiska oficerskie w 1920 roku powoływano doświadczonych podoficerów. Z przyczyn braku formalnego wykształcenia, podoficerowie ci otrzymali stopień chorążego. Chorąży pełnił służbę oficerską, podlegał karom dyscyplinarnym i służbowym jak oficer i miał oficerskie przywileje.
Demobilizacja przyniosła likwidacje "korpusu" chorążych. W pierwszej połowie 1922 roku wprowadzono przepisy, które dopuszczały mianowanie chorążego w służbie czynnej do rangi podporucznika jeżeli posiadał wykształcenie co najmniej w zakresie szkoły powszechnej, kwalifikacje moralne oraz służbowe bez zarzutu. Ponadto chorąży musieli spełnić także przynajmniej jeden z następujących warunków:
- przesłużenie w linii na froncie 12 miesięcy;
- odznaczenie krzyżem Virtutti Militari;
- otrzymanie rany na froncie.
Ostatecznie w 1923 roku stopień ten zaliczono do podoficerskiego. Dla chorążych pozostałych w służbie ustalono etaty. Liczba chorążych stopniowa malała z powodu braku awansów na ten stopień, osiągając liczbę około 350.
W rok 1935 nastąpiły kolejne zmiany. Ponownie rozpoczęto awanse na ten stopień. Nie było to jednak łatwe. Kandydata czekał egzamin przed specjalną komisją. Liczba chorążych w 1939 podniosła się do około 450 (pomimo naturalnych ubytków żołnierzy awansowanych w latach 1920-1922)
Nazwy dla II grupy (specjalistów):
Nazwa dla III grupy
Nazwa dla IV grupy
W latach 1919 - 1922 była to ranga podoficerska pomiedzy sierżantem i starszym sierżantem, ustanowiony na czas wojny, jako stopień przejściowy do uzyskania stopnia oficerskiego. Podchorążym przysługiwały towarzyskie prawa oficerskie.
Od roku 1922 podchorąży to uczeń szkołu oficerskiej (w uczelniach innych państw jego opowiednikem jest kadet). Na koniec nauki, po złożeniu egzaminów, podchorąży otrzymywał nominację na oficera (podporucznika, czasem porucznika lub nawet kapitana)
Podchorąży, który nie złożył egzaminów, ale też absolwent szkoły wyższej, po przeszkoleniu wojskowym, przechodził do rezerwy jako podchorąży rezerwy. Nie był oficerem, ale w razie wojny mogł nimi zostać, lub zajmować oficerskie etaty. Po kilku ćwiczeniach rezerwy i pozytywnej ocenie móg zostac awansowany na stopień podporucznika rezerwy
Żołnierzy tytułowano się wedle posiadanego stopnia wojskowego a podchorążego i podchorążego rezerwy ponadto przez dodanie do stopnia wojskowego tytułu; "podchorąży" lub "podchorąży rezerwy", na przykład plutonowy podchorąży rezerwy
Specjaliści, niezależnie od rodzaju broni mieli własne nazewnictwo rang.
Dodatkowo podchorążowie szkoły oficerskej mogli być awansowani na stopnie: