Na podstawie Rozporządzania Ministra spraw wojskowych z dnia 17 marca 1933 r.
W Wojsku polskim istniały dwie zasadnicze kategorie żołnierzy: oficerowie i szeregowi.
Szeregowi z kolei dzielili się na podoficerów i szeregowców. Należy zwrócić uwagę na ten niuans językowy.
szeregowi | ||||||
szeregowcy | podoficerowie | |||||
szeregowiec | st. szeregowiec | kapral | plutonowy | sierżant | st. sierżant | chorąży |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Podoficerowie zawodowi dzielili się na cztery grupy:
To najniższy stopień w wojsku. Każdy żołnierz "na dzień dobry" (czyli po wcieleniu do służby czynnej) zostawał szeregowcem.
Odmienna nazwy rangi w rodzajach wojsk:
*) określone szczególnym zarządzeniem Minister Spraw Wojskowych
**) dane sprzeczne, w/g innych w broni pancernej obowiązywał stopień pancerny
W miarę zapotrzebowania szeregowiec mógł awansować na st. szeregowca. W drużynie piechoty ilość etatów st. szeregowca była ograniczona do 2 - ich zadaniem było kontrolowanie wykonywania rozkazów, ustawienia celowników i stanu amunicji kolegów. Do awansu na stopień starszego szeregowca wymagana była poprawna znajomość języka polskiego w słowie i piśmie, oraz umiejętność rachowania w zakresie elementarnym.
Odmienna nazwy rangi w rodzajach wojsk:
*) dane sprzeczne, w/g innych w broni pancernej obowiązywał stopień starszy pancerny
Kapral to najniższy stopień podoficerski. Kapralami byli żołnierze zasadniczej służby wojskowej po półrocznym kursie. W piechocie najczęściej byli zastępcami dowódców drużyn lub dowódcami ckm. W kawalerii pełnili funkcję sekcyjnych (wspólnie ze starszymi szeregowcami). Do awansu na stopień kaprala wymagana była poprawna znajomość języka polskiego w słowie i piśmie oraz umiejętność rachowania w zakresie elementarnym.
Istniały też etaty służby kontraktowej dla rangi kaprala.
Odmienna nazwy rangi w broniach:
Nazwy dla II grupy (specjalistów):
Nazwa dla III grupy
Nazwa dla IV grupy
Plutonowy to najniższy stopień podoficera zawodowego. W piechocie dowodził liczną drużyną, w artylerii - działonem. Do awansu na stopień plutonowego wymagano ukończenia z pomyślnym wynikiem co najmniej szkoły powszechnej stopnia I (równorzędnej) lub też całkowitego kursu przymusowego nauczania w wojsku.
Odmienna nazwy rangi w broniach:
Nazwy dla II grupy (specjalistów):
Nazwa dla III grupy
Nazwa dla IV grupy
Sierżant to najczęściej zastępca dowódcy plutonu, podoficer gospodarczy itp. Do awansu na stopień sierżanta wymagano ukończenia z pomyślnym wynikiem najmniej szkoły powszechnej stopnia III (równorzędnej) lub ukończenie z wynikiem pomyślnym szkoły podoficerskiej ogólnej lub danego rodzaju wojska (było to jest równoznaczne z ukończeniem szkoły powszechnej stopnia III).
Odmienna nazwy rangi w broniach:
Nazwy dla II grupy (specjalistów):
Nazwa dla III grupy
Nazwa dla IV grupy
Stopień starszego sierżanta jest najczęściej przypisany dla szefa kompanii (odpowiednio szefa szwadronu, baterii).
Jest to stanowisko bardzo odpowiedzialne i uświęcone długoletnią tradycją. Zadaniem szefa kompani jest dbanie o zaplecze kompani, zwanej, przynajmniej w tamtych czasach (ale i dzisiaj) gospodarką. Kompania to najmniejsza komórka administracji wojskowej.
Odmienna nazwy rangi w broniach:
Nazwa dla II grupy (specjalistów):
Nazwa dla III grupy
Nazwa dla IV grupy
Stopień chorążego przechodził podczas 20 lat ewolucję.
Z powodu chronicznych braków kadrowych na stanowiska oficerskie w 1920 roku powoływano doświadczonych podoficerów. Z przyczyn braku formalnego wykształcenia, podoficerowie ci otrzymali stopień chorążego. Chorąży pełnił służbę oficerską, podlegał karom dyscyplinarnym i służbowym jak oficer i miał oficerskie przywileje.
Demobilizacja przyniosła likwidacje "korpusu" chorążych. W pierwszej połowie 1922 roku wprowadzono przepisy, które dopuszczały mianowanie chorążego w służbie czynnej do rangi podporucznika jeżeli posiadał wykształcenie co najmniej w zakresie szkoły powszechnej, kwalifikacje moralne oraz służbowe bez zarzutu. Ponadto chorąży musieli spełnić także przynajmniej jeden z następujących warunków:
- przesłużenie w linii na froncie 12 miesięcy;
- odznaczenie krzyżem Virtutti Militari;
- otrzymanie rany na froncie.
Ostatecznie w 1923 roku stopień ten zaliczono do podoficerskiego. Dla chorążych pozostałych w służbie ustalono etaty. Liczba chorążych stopniowa malała z powodu braku awansów na ten stopień, osiągając liczbę około 350.
W rok 1935 nastąpiły kolejne zmiany. Ponownie rozpoczęto awanse na ten stopień. Nie było to jednak łatwe. Kandydata czekał egzamin przed specjalną komisją. Liczba chorążych w 1939 podniosła się do około 450 (pomimo naturalnych ubytków żołnierzy awansowanych w latach 1920-1922)
Nazwy dla II grupy (specjalistów):
Nazwa dla III grupy
Nazwa dla IV grupy
Żołnierzy tytułowano się wedle posiadanego stopnia wojskowego a podchorążego i podchorążego rezerwy ponadto przez dodanie do stopnia wojskowego tytułu; "podchorąży" lub "podchorąży rezerwy".
Specjaliści, niezależnie od rodzaju broni mieli własne nazewnictwo rang.
Dodatkowo podchorązowie mogli byc awansowani na stopnie: