Batalion czołgów lekkich (R 35)

Opracowali: Robert Wasilczuk, Marek Gabryszuk

Bezpośrednią podstawą opracowania są dokumenty z Centralnego Archiwum Wojskowego, do których uzyskaliśmy wgląd dzięki uprzejmości ppłk. Krzysztofa M. Gaja. Etat został przygotowany w Dowództwie Broni Pancernych i zatwierdzony w dniu 22.07.1939r. (CAW sygn. I.303.3.70 L.dz.3907/mob.39). Z dokumentów widać, że od początku przewidywano trudności w formowaniu baonu ze względu na braki w pojazdach i trudności personalne (brak wyszkolonych żołnierzy broni pancernej).

Ostatecznie, wymienione trudności jak też „ekspresowe” tempo powstawania etatu zaważyły na tym, że rzeczywista struktura batalionu odbiegała od struktury zatwierdzonej przez D-two Br.Panc.

Jak wspomina mjr Łucki:

„12 batalion nie był przygotowany do mobilizacji baonu czołgów R-35, nie mając rozpracowanego elaboratu mob. ani nawet konkretnie ustalonych etatów wojennych, personalnych i materiałowych. (...) W trzy tygodnie przed wybuchem wojny został nadesłany z Dowództwa Br. Panc. projekt etatów wojennych dla baonu czołgów R-35, na którym później kazano mi się wzorować przy mobilizacji.

Ze względu na to, że praktyka i szczegółowe rozważania z oficerami francuskimi wykazały dużo braków w projekcie etatów polskich, w czasie mobilizacji etaty te przepracowałem, wzorując się na wojennych etatach francuskich. Na powyższe otrzymałem zgodę Dowódcy Br. Panc. i Dowódcy O.K. II.”

Na czym te zmiany mogły polegać? Według Zestawienia ilościowego (cyt. za: Jan Tarczyński 12 batalion pancerny, Pruszków 1995) w 21 batalionie było 28 oficerów, 69 podoficerów starszych, 427 kaprali i szeregowych. Razem 524 ludzi, czyli 124 ponad etat D-twa Br.Panc. Gdzie mogli się znajdować? W batalionach czołgów francuskich każdy czołg, oprócz załogi bojowej posiadał dodatkowych żołnierzy, zajmujących się obsługą wozu. W przypadku czołgu R-35 było to 2 żołnierzy, określanych "graisseurs", co dosłownie można przetłumaczyć jako "smarownik". Ich zadaniem była codzienna obsługa czołgu, między innymi uzupełnianie smaru w bardzo licznych punktach smarowania i utrzymywanie pojazdu w stanie gotowości. Być może czołgi dostały dodatkowych ludzi do ich obsługi.

Ponadto, w kompanii czołgów [w armii francuskiej] znajdowała się grupa obsługowo-naprawcza w składzie:

• adjudant – dowódca grupy, podoficer materiałowy (mot. z wózkiem)
• 4 kaprali, 4 szeregowców, 4 ciągniki TRC
• 1 podoficer, 1 elektryk (mot. z wózkiem)
• 4 patrole reperacyjne (w każdym 1 kapral, 1 szeregowiec, 1 mot. z wózkiem).

Na podstawie bardzo fragmentarycznych danych postanowiliśmy zrekonstruować etat zestawiony przez mjr Łuckiego i jego francuskich doradców. Zobacz. Zaznaczamy przy tym, że zrekonstruowany etat w wielu szczegółach opiera się tylko na naszych domysłach, a brak dokumentów uniemożliwia weryfikację niektórych hipotez. Z tej przyczyny z ogromną wdzięcznością przyjmiemy wszelkie nowe informacje o faktycznym etacie 21 batalionu czołgów lekkich.

Dyskusja o strukturze 21 Batalionu Czołgów Lekkich na portalu dws.org.pl

Jednostka