WOJSKO POLSKIE - struktury organizacyjne

z 243

Struktura pułku piechoty z września 1939

Pułk piechoty w ogólnym zarysie organizacyjnym został opisany w wielu publikacjach. Dość dokładnie przedstawiono w nich stan uzbrojenia w broń maszynową i wsparcia. Natomiast co do uzbrojenia w broń indywidualną, stanów osobowych, liczby koni i środków transportu narosło sporo nieporozumień. Powszechnie znanymi i powielanymi za PSZ tom I, część I są liczby:

91 oficerów, 3212 podoficerów i strzelców, 664 konie, 87 rkm, 36 ckm, 27 granatników, 6 moździerzy, 9 dział ppanc, 2 armaty piechoty 75mm.

Błędem powyższego zestawienia jest kompilacja organizacji i stanu uzbrojenia z września 1939 roku ze stanem osobowym i koni nie uwzględniającym korekty do organizacji pułku wynikającej z poprawki L.Dz.2700/org.mob.38. Tymczasem poprawka 2700 przewidywała następujące zmiany w składzie pułku:

  1. skreślenie z plutonu łączności pułku dwóch patroli radiokorespondencyjnych „do łączności z podwładnymi” (stacje N-2/b)
  2. dodanie do plutonów łączności przy dowództwach batalionów po jednym patrolu radiokorespondencyjnym (dotąd baony nie dysponowały własnymi radiostacjami).
  3. dodanie do plutonu pionierów zestawu przeprawowego pułku piechoty; był to zestaw kładki workowej, który uzyskano przez skreślenie plutonów (á 3 zestawy) z kolumn saperskich baonów typ IIb.
  4. Zastąpienie etatu nr 9 nowym etatem, przy czym nowy etat nr 9 to kompania 12 działowa typ I, a stary etat, przewidziany dla pułków rezerwowych otrzymał numer 9a i stał się kompanią ppanc. typ II.

Autorom PSZ umknął fakt, że wprowadzone korekty a w szczególności stworzenie nowych kompanii przeciwpancernych miały wpływ na ogólne zwiększenie liczebności pułków. Poprawka L.Dz.2700 została zatwierdzona w grudniu 1938 roku. Do jednostek wpłynęła już w styczniu 1939 roku. Oficerowie mobilizacyjni otrzymali czas do 1 kwietnia 1939r na realizację jej treści, tzn. przyjęcie na stan nowego sprzętu, reorganizację pododdziałów, itd. Po zakończeniu czynności przygotowawczych dowódcy oddziałów poinformowali o tym przełożonych. Wiadomo, że były opóźnienia i termin gotowości przyjęcia poprawionej organizacji wojennej przesunięto na maj. Gdy informacje o zakończeniu przygotowań spłynęły do O. I SG, wyszedł stamtąd rozkaz formalnego wprowadzenia nowego zestawienia etatowego do organizacji wojennej L.3001/org.mob.36. Jednocześnie stare zestawienie nakazano unieważnić, a unieważnione strony z dokumentów „wyciąć i spalić”. Rozkaz L.Dz.3600/DOK-... o tej treści wpłynął do jednostek 16.V.39r. Od tej daty reorganizacja pułków piechoty została uznana za zakończoną i zaczęła obowiązywać mobilizacja według nowego zestawienia etatowego. Po uwzględnieniu powyższych informacji, należy przyjąć, że do września 1939 roku na potrzeby organizacji wojennej pułku piechoty opracowano 15 etatów pododdziałów, w tym:

dowództwo pułkuetat nr 1Zobacz »
organa kwatermistrzowskie dla jednostek pozabatalionowychetat nr 2Zobacz »
kompania gospodarczaetat nr 3Zobacz »
pluton łączności pułku piechotyetat nr 4Zobacz »
pluton pionierówetat nr 5Zobacz »
pluton przeciwgazowyetat nr 6Zobacz »
pluton artylerii piechotyetat nr 7Zobacz »
bateria artylerii piechotyetat nr 8Zobacz »
kompania przeciwpancerna typ Ietat nr 9Zobacz »
kompania przeciwpancerna typ IIetat nr 9aZobacz »
kompania zwiadowców pułku piechotyetat nr 10Zobacz »
dowództwo batalionu strzeleckiegoetat nr 11Zobacz »
kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącejetat nr 12Zobacz »
kompanie strzeleckaetat nr 13Zobacz »
batalion zapasowyetat nr 14Zobacz »

Do zestawienia struktury pułku wykorzystywano tylko dwanaście z wyżej wymienionych etatów, gdyż etat nr 7 miał występować zamiennie z etatem nr 8, etat nr 9 występował zamiennie z etatem nr 9a, natomiast etatu nr 14 (baon zapasowy) nie wliczano do stanu bojowego pułku.

Organizacja pułku piechoty w ogólnej formie była następująca:

  • dowództwo, kwatermistrzostwo i służby (etaty nr 1-3),
  • pododdziały specjalne pułku (etaty nr 4-10),
  • trzy bataliony strzeleckie z dowództwem, kompanią k.m. i b.t., oraz trzema kompaniami strzeleckim w każdym baonie (etaty 11-13).

Bataliony w ramach pułku numerowano liczbami rzymskimi (I, II, III). Kompanie batalionowe numerowano w ramach pułku, oddzielnie kompanie strzeleckie, oddzielnie kompanie k.m. i b.t., i tak:

  • I   baon: 1, 2, 3 kompania strzelecka i 1 kompania k.m. i b.t.
  • II  baon: 4, 5, 6 kompania strzelecka i 2 kompania k.m. i b.t.
  • III baon: 7, 8, 9 kompania strzelecka i 3 kompania k.m. i b.t.

Plutony numerowano liczbami rzymskimi w ramach kompanii (I,II,III...), a drużyny cyframi arabskimi (od 1 do 9). Kompanie i plutony wchodzące w skład pododdziałów specjalnych numerów nie miały.

Schemat organizacyjny pułku piechoty:

Schemat organizacyjny pułku piechoty
Schemat organizacyjny pułku piechoty

Struktura pułku przewidywała możliwość wariantów organizacji w zależności od lokalnych możliwości mobilizacyjnych:

Zamiast kompanii 12 działowej kompanii typ I mogła występować kompania 4 działowa typ II:

warianty kompanii ppanc
warianty kompanii ppanc

Zamiast 2 działowego plutonu artylerii piechoty mogła występować 4 działowa bateria:

bateria artylerii
bateria artylerii

Teoretyczne zestawienia stanów etatowych dla poszczególnych wariantów były następujące:

  • pułk piechoty z kompanią przeciwpancerną typu I i baterią artylerii
  • pułk piechoty z kompanią przeciwpancerną typu I i plutonem artylerii
  • pułk piechoty z kompanią przeciwpancerną typu II i baterią artylerii
  • pułk piechoty z kompanią przeciwpancerną typu II i plutonem artylerii

Sumaryczne zestawienie etatów dla tych stanów możesz zobaczyć na podstronie: Zobacz »

***

Szef Sztabu Głównego dążył do maksymalnego wzmocnienia pułków i jednocześnie maksymalnego ujednolicenia struktur. Wobec tego starano się jak najszybciej osiągnąć wariant z kompanią ppanc typ I. Niedostateczna ilość dział p-panc. była powodem przejściowej rezygnacji z wystawienia IV-tych plutonów (na schemacie etatu nr 9 linia przerywana). Kompanie 9 działowe pojawiły się od kwietnia - maja 1939r we wszystkich regularnych pułkach piechoty, częściowo też wystarczyło ich dla pułków rezerwowych. Niestety większość pułków rezerwowych nadal miała kompanie typ II liczące po 4 działa. Zorganizowanie pełnych 12 działowych kompanii typ I we wszystkich pułkach, w tym rezerwowych, było jednym z priorytetów przewidzianych na 1940 rok.

Sformowanie w ramach pułków baterii artylerii piechoty (etat nr 8) do września 1939r okazało się nierealne. Pierwsze sześć baterii miało być zorganizowanych dopiero w 1940 roku. Wystawienie 4 działowych baterii wiązało się z dużym nakładem organizacyjnym i materiałowym. Przechodzenie z etatu nr 7 na nr 8 było o tyle problematyczne, że do wybuchu wojny nie udało się wystawić plutonów armat piechoty dla żadnego z pułków rezerwowych!

Osobnym problemem był wielki deficyt pistoletów. Zestawienia etatowe przewidywały w uzbrojeniu pułku ponad 120 pistoletów skarbowych. Urealnienie tabel należności związane z istniejącym zasobem poskutkowało tym, że ich ilość zredukowano do niecałych 25% ilości ujętej w etatach. Niewiele lepiej prezentowała się sprawa pistoletów oficerskich. Oficerowie zawodowi mieli obowiązek posiadania pistoletu zakupionego na własny koszt.

Omówione powyżej braki i problemy poskutkowały tym, że organizacja pułków piechoty na wrzesień 1939r w przedstawiała się następująco:

I. Pułk piechoty z kompanią ppanc typ I (bez IV-tego plutonu) i plutonem armat piechoty (po poprawkach do etatu i zmianach uzbrojenia ujętych w tabelach należności)

PUŁKI REGULARNE

ZESTAWIENIE ETATOWE PUŁKU PIECHOTY Z PLUTONEM ARMAT PIECHOTY I KOMPANIĄ PRZECIWPANCERNĄ TYP I PRZEJŚCIOWO BEZ IV-TEGO PLUTONU (WOZY TABOROWE 2-KONNE)
 dowództwo pułkuorgana kwatermistrzowskie\njednostek pozabatalionowychkompania gospodarczapluton łączności pułku piechotypluton pionierówpluton przeciwgazowybateria armat piechotykompania ppanc. typ I (bez IV plutonu)kompania zwiadowcówI. batalion strzeleckiII. batalion strzeleckiIII. batalion strzeleckirazem
etat nr:12345679*1011,12,1311,12,1311,12,13 
stan osobowyoficerowie822-1124323232392
podoficerowie10714911882419144144144542
szeregowi2727393650383896877747747742760
razem453655456247481241099419419413394
etat nr:12345679*1011,12,1311,12,1311,12,13 
uzbrojeniepistolety oficerów722-1124323232391
armata 75mm------2-----2
armata ppanc. 37mm-------9----9
moździerz 81mm---------2226
granatnik 46mm---------99927
ckm---------12121236
rkm-2------427272787
kb z bagnetem---------4144144141242
kbk z bagnetem26282643604541113983913913911653
pistolety skarbowe043211546303030122
bagnety6224---732838383292
szable--------45---45
etat nr:12345679*1011,12,1311,12,1311,12,13 
koniewierzchowe
"W"
pod siodło91111-14147---75
pod juki------1-214141445
pociągowe
artylerii "AL"
do dział i jaszczy------24-----24
do wozów-------------
zapas (pod siadłem)-------------
pociągowe taborowe1028287171233810136136136561
razem19292981812423957150150150705
etat nr:12345679*1011,12,1311,12,1311,12,13 
środki przewozoweprzodki------49----13
jaszcze------2-----2
juki--------2---2
wozy radio---1-----1114
wozy specjalne (taczanki)---1-----44413
kuchnie polowe--2----1144416
biedki---31-1--363636113
bryczki1-----------1
wozy taborowe41410-86184363636163
rowery---7---45266681
motocykle1-----------1
samochody1-----------1
etat nr:12345679*1011,12,1311,12,1311,12,13 

Uzbrojenie oficerów nie figurowało w etacie i ewidencji pułku. Każdy oficer był zobowiazany do posiadania osobistego pistoletu, oraz broni białej.
 

Karabiny p-panc. wz.35 nie figurowały w etatach, gdyż były bronią utajnioną. W karabiny ppanc. uzbrojono strzelców wyborowych plutonów strzeleckich /razem w pułku 27/. Nie jest jasne, czy karabiny otrzymali też strzelcy w kompanii zwiadowców.

Kompania przeciwpancerna zredukowana o IV pluton oraz jeden wóz taborowy (amunicyjny), W niektóych pułkach zredukowano też 1 gońca rowerowego

 

     ***

II. Pułk piechoty z kompanią ppanc. typ I (bez IV-tego plutonu) i bez pododdziałów artylerii piechoty

PUŁKI REZERWOWE (razem 6 pułków w dwóch dywizjach piechoty rezerwy)

ZESTAWIENIE ETATOWE PUŁKU PIECHOTY BEZ ARTYLERII PIECHOTY I Z KOMPANIĄ PRZECIWPANCERNĄ TYP I (WOZY TABOROWE 2-KONNE)
 dowództwo pułkuorgana kwatermistrzowskie\njednostek pozabatalionowychkompania gospodarczapluton łączności pułku piechotypluton pionierówpluton przeciwgazowykompania ppanc. typ I (bez IV plutonu)kompania zwiadowcówI. batalion strzeleckiII. batalion strzeleckiIII. batalion strzeleckirazem
etat nr:1234569*1011,12,1311,12,1311,12,13 
stan osobowyoficerowie822-114323232390
podoficerowie1071491182419144144144534
szeregowi27273936503896877747747742722
razem4536554562471241099419419413346
etat nr:1234569*1011,12,1311,12,1311,12,13 
uzbrojeniepistolety oficerów722-114323232389
armata 75mm------------
armata ppanc. 37mm------9----9
możdzierz 81mm--------2226
granatnik 46mm--------99927
ckm--------12121236
rkm-2-----427272787
kb z bagnetem--------4144144141242
kbk z bagnetem262826436045113983913913911612
pistolety skarbowe64321146303030117
bagnety5224---32838383285
szable-------45---45
etat nr:1234569*1011,12,1311,12,1311,12,13 
koniewierzchowe
"W"
pod siodło91111-147---61
pod juki-------214141444
pociągowe taborowe102828717123810136136136558
razem192929818123957150150150663
etat nr:1234569*1011,12,1311,12,1311,12,13 
środki przewozoweprzodki------9----9
juki-------2---2
wozy radio---1----1114
wozy specjalne (taczanki)---1----44413
kuchnie polowe--2---1144416
biedki---31---363636112
bryczki1----------1
wozy taborowe41410-8684363636162
rowery---7--45266681
motocykle1----------1
samochody1----------1
etat nr:1234569*1011,12,1311,12,1311,12,13 

Uzbrojenie oficerów nie figurowało w etacie i ewidencji pułku. Każdy oficer  był zobowiązany do posiadania osobistego pistoletu oraz broni białej.
 

Karabiny p-panc. wz.35 nie figurowały w etatach, gdyż były bronią utajnioną. W karabiny ppanc. uzbrojono strzelców wyborowych plutonów strzeleckich /razem w pułku 27/. Nie jest jasne, czy karabiny otrzymali też strzelcy w kompanii zwiadowców.

Kompania przeciwpancerna zredukowana o IV pluton oraz jeden wóz taborowy (amunicyjny), W niektórych pułkach zredukowano też 1 gońca rowerowego

     ***

III. Pułk piechoty z kompanią ppanc. typ II i bez pododdziałów artylerii piechoty.

PUŁKI REZERWOWE (18 pułków rezerwowych dla siedmiu dywizji piechoty rezerwy)

ZESTAWIENIE ETATOWE PUŁKU PIECHOTY BEZ ARMAT PIECHOTY I Z KOMPANIĄ PRZECIWPANCERNĄ TYP II (WOZY TABOROWE 2-KONNE)
 dowództwo pułkuorgana kwatermistrzowskie\njednostek pozabatalionowychkompania gospodarczapluton łączności pułku piechotypluton pionierówpluton przeciwgazowykompania ppanc. typ IIkompania zwiadowcówI. batalion strzeleckiII. batalion strzeleckiIII. batalion strzeleckirazem
etat nr:1234569a1011,12,1311,12,1311,12,13 
stan osobowyoficerowie822-113323232389
podoficerowie107149118819144144144518
szeregowi27273936503836877747747742662
razem453655456247471099419419413269
etat nr:1234569a1011,12,1311,12,1311,12,13 
uzbrojeniepistolety oficerów722-113323232388
armata 75mm------------
armata ppanc. 37mm------4----4
możdzierz 81mm--------2226
granatnik 46mm--------99927
ckm--------12121236
rkm-2-----427272787
kb z bagnetem--------4144144141242
kbk z bagnetem26282643604543983913913911542
pistolety skarbowe64321116303030114
bagnety5224----2838383282
szable-------45---45
etat nr:1234569a1011,12,1311,12,1311,12,13 
koniewierzchowe
"W"
pod siodło91111-147---61
pod juki-------214141444
pociągowe taborowe102828717121210136136136532
razem192929818121357150150150637
etat nr:1234569a1011,12,1311,12,1311,12,13 
środki przewozoweprzodki------4----4
juki-------2---2
wozy radio---1----1114
wozy specjalne (taczanki)---1----44413
kuchnie polowe--2----144415
biedki---31---363636112
bryczki1----------1
wozy taborowe41410-8624363636156
rowery---7--25266679
motocykle1----------1
samochody1----------1
etat nr:1234569a1011,12,1311,12,1311,12,13 

Uzbrojenie oficerów nie figurowało w etacie i ewidencji pułku. Każdy oficer był zobowiązany do posiadania osobistego pistoletu oraz broni białej.

Karabiny p-panc. wz.35 nie figurowały w etatach, gdyż były bronią utajnioną. W karabiny ppanc. uzbrojono strzelców wyborowych plutonów strzeleckich /razem w pułku 27/ .Nie jest jasne, czy karabiny otrzymali też strzelcy w kompanii zwiadowców.

     ***

W szczegółach liczebność pułków była jeszcze bardziej zróżnicowana, gdyż dla znacznej części pułków rezerwowych nie wystawiono np. orkiestr, a oprócz tego częściowo trzeba było zastąpić wozy dwukonne wozami jednokonnymi, przez co podniosły się stany osobowe - przybyło w tych pułkach woźniców. Do tego w pięciu pułkach zamiast baonów strzeleckich planowo miały być baony piechoty typu spec. formowane wg. odrębnej organizacji wojennej L.3017. Baony te były słabsze od strzeleckich. W zależności od możliwości lokalnych wystawiano też stanowiska nadetatowe, np. pojawiali się w pułkach dodatkowi oficerowie łączności lub służb. Więcej informacji o różnicach w poszczególnych oddziałach zawiera tabela na stronie głównej pułku piechoty.

Każdy pułk piechoty miał też zapewnione uzupełnienie marszowe, które zgromadzono w baonie marszowym. Ogólna struktura baonu marszowego pułku piechoty wyglądała następująco:

Batalion marszowy
Batalion marszowy

Bataliony marszowe nie dysponowały bronią maszynową i towarzyszącą. Zebrano w nich jedynie żołnierzy przeszkolonych w specjalnościach przewidywanych do uzupełnienia oddziałów liniowych. Poniżej zestawienie stanów etatowych.

 dowódca batalionuI kompania strzelecka2 kompania strzelecka3 kompania strzeleckakompania k.m. i broni towarzyszącejpluton specjalistówrazem
etat nr:14.A14.B14.C14.D14.E14.F 
stan osobowyoficerowie13334418
podoficerowie-99981449
szeregowi-8686864368369
razem19898985586436
etat nr:14.A14.B14.C14.D14.E14.F 
uzbrojeniepistolety oficerów13334418
kb z bagnetem-727272--216
kbk z bagnetem-2121214982194
bagnety-2222-8
szable-----66
etat nr:14.A14.B14.C14.D14.E14.F 

Dowódcą plutonu specjalistów jest najstarszy z oficerów plutonu.

Ordynansi osobiści oficerów ze składu pododdziałów.

 

 

PRZYPISY
z 243
generate time: 0.372 s, memory: 16.76