Kwatermistrzostwo pułku piechoty - żywienie

Na podstawie książki Antoniego Nawrockiego: Zabezpieczenie logistyczne wojsk lądowych Sił Zbrojnych II RP w latach 1936-1939

oraz pomocy kolegów z forum www.dws.org.pl

Zaopatrzenie w żywność

Zaopatrzenie w żywność stawiano w piechocie na pierwszym miejscu. Uważano, że obowiązkiem dowódców wszystkich  szczebli jest dbanie o obfitość i regularność wyżywienia. Szczególną rolą obarczano dowódcę kompani. Zaopatrzenie charakteryzuje się stałą intensywnością, niezależnie od działań bojowych. Pojęcie żywności obejmowało też paszę dla koni (furaż).

Struktura żywienia i zaopatrzenia w żywność podlegała kwatermistrzowi pułku poprzez oficerów żywieniowych. W pułku było 4 oficerów żywieniowych na poziomie czterech Organów Kwatermistrzowskich, które były niezależne:

• dla dowództwa pułku i jednostek pozabatalionowych w organach kwatermistrzowskich jednostek pozabatalionowych
• dla I batalionu w organach kwatermistrzowskich I batalionu
• dla II batalionu w organach kwatermistrzowskich II batalionu
• dla III batalionu w organach kwatermistrzowskich III batalionu

1. Elementy żywieniowe oddziałów pozabatalionowych (w etacie nr 2 i w etacie nr 3):

• nadzorujący: oficer żywieniowy (konno), podoficer rachunkowym, szeregowiec (ordynans)
• tabor żywnościowy: 2 podoficerów, 16 szeregowców, 12 wozów taborowych parokonnych, 24 konie pociągowe-taborowe
• stołownia oficerska (dla oficerów pozabatalionowych): podoficer, 2 szeregowców, wóz taborowy parokonny, 2 konie pociągowe-taborowe
• kuchnie polowe:
  • dwie kuchnie polowe z wozami przykuchennymi: 10 szeregowców, 12 koni pociągowych-taborowych, 2 kuchnie polowe czterokonne, 2 wozy taborowe parokonne. Kuchnie te żywiły:
    • dowództwo pułku,
    • organa kwatermistrzowskie oddziałów pozabatalionowych,
    • kompanię gospodarczą,
    • plutonu łączności pułku piechoty,
    • plutonu pionierów,
    • plutonu przeciwgazowego,
    • plutonu artylerii piechoty
  • kuchnia polowa kompani zwiadowców: 4 szeregowców, 4 konie pociągowe-taborowe, 1 kuchnia polowa parokonna, 1 wóz taborowy parokonny
  • kuchnia polowa kompani przeciwpancernej: 5 szeregowców, 6 koni pociągowych-taborowych, 1 kuchnia polowa czterokonna, 1 wóz taborowy parokonny
• furaż:
  • w kompani gospodarczej: 3 szeregowców, 6 koni pociągowych-taborowych, 3 wozy taborowe parokonne
  • w kompani zwiadowców: 1 szeregowiec, 2 konie pociągowe-taborowe, 1 wóz taborowy parokonny
  • w kompani ppanc: 1 szeregowiec, 2 konie pociągowe-taborowe, 1 wóz taborowy parokonny

Razem:

• stan osobowy: 48 (1 oficer, 4 podoficerów, 43 szeregowców)
• konie: 59 (1 wierzchowy, 58 taborowych-pociągowych)
• wyposażenie: 3 kuchnie polowe czterokonne, 1 kuchnia polowa parokonna, 22 wozy taborowe parokonnych

2. Elementy żywieniowe I batalionu piechoty (w etacie nr 11):

• nadzorujący: oficer żywieniowy (konno), podoficer rachunkowym, szeregowiec (ordynans)
• tabor żywnościowy: 2 podoficerów, 11 szeregowców, 11 wozów taborowych parokonnych - w tym wóz mięsny, 22 konie pociągowe-taborowe
• stołownia oficerska (dla oficerów batalionu): 2 szeregowców, wóz taborowy parokonny, 2 konie pociągowe-taborowe
• kuchnie polowe:
  • kuchnia polowa 1 kompani strzeleckiej: 5 szeregowców, 6 koni pociągowych-taborowych, 1 kuchnia polowa czterokonna, 1 wóz taborowy parokonny
  • kuchnia polowa 2 kompani strzeleckiej j. w.
  • kuchnia polowa 3 kompani strzeleckiej j. w.
  • kuchnia polowa 1 kompani k.m i broni towarzyszącej j. w.
• furaż:
  • w dowództwie batalionu: 1 szeregowiec, 2 konie pociągowe-taborowe, 1 wóz taborowy parokonny
  • w kompani k.m i broni towarzyszącej: 1 podoficer furażowy, 1 szeregowiec, 2 konie pociągowe-taborowe, 1 wóz taborowy parokonny

Razem:

• stan osobowy: 45 (1 oficer, 4 podoficerów, 40 szeregowców)
• konie: 51 (1 wierzchowy, 50 taborowych-pociągowych)
• wyposażenie: 4 kuchnie polowe czterokonne, 17 wozów taborowych parokonnych

3. Elementy żywieniowe II batalionu piechoty (w etacie nr 11):

• j. w. oprócz: oficerowi żywieniowemu II batalionu piechoty podlegały kuchnie polowe 4, 5 i 6 kompani strzeleckiej i 2 kompani k.m i broni towarzyszącej

4. Elementy żywieniowe III batalionu piechoty (w etacie nr 11):

• j. w. oprócz: oficerowi żywieniowemu II batalionu piechoty podlegały kuchnie polowe 7, 8 i 9 kompani strzeleckiej i 3 kompani k.m i broni towarzyszącej

Łącznie elementy żywieniowe pułku piechoty liczyły:

• stan osobowy: 183 (4 oficer, 16 podoficerów, 163 szeregowców)
• konie: 212 (4 wierzchowy, 208 taborowych-pociągowych)
• wyposażenie: 15 kuchni polowych czterokonnych, 1 kuchnia polowa parokonna, 73 wozów taborowych parokonnych

Dodatkowo w każdej kompani był podoficer gospodarczy (łącznie 15), do którego obowiązków należało, między innymi, dbanie o zaopatrzenie w żywność.

Definicje wstępne

Punkt Wydawania żywności (PW) - miejsce, w którym wydawano codziennie żywność dla kuchni polowej. PW składał się z jednej sekcji Taboru Żywieniowego organów kwatermistrzowskich.

Punkt Zaopatrzenia w żywność (PZ) - miejsce, w którym wydawano codziennie żywność dla jednostek dywizji. PZ składał się z jednej dywizyjnej kolumny taborowej.

Stacja Zaopatrzenia w żywność (SZ) - miejsce, w którym wydawano codziennie żywność dla jednostek armii. SZ był zazwyczaj stacją kolejową lub innym miejscem, gdzie można było wyładowywać wagony kolejowe.

Praca Taboru Żywieniowego

Każdy z 4 taborów żywieniowych działał w dwóch sekcjach:

• sekcja poboru - pobiera zaopatrzenie dla batalionu (lub organów pozabatalionowych) i dowozi go na punkt pośredni, gdzie przekazywała go do sekcji rozdzielczej,
• sekcja rozdzielcza - wydawała żywność dla kuchni w PW, który był nie dalej niż 5 km od kuchni polowej.

Łączna odległość pomiędzy PW a PZ nie mogła przekraczać 30 km (dla wozów to długa wyprawa):

• jeżeli Stacja Zaopatrzeniowa  była w dogodnej odległości (do 30 km) to TŻ zaopatrywał się bezpośrednio w SZ
• przy odległości od 30 do 50/70 km (w zależności od terenu) dywizja organizowała PZ, który był zaopatrywany dywizyjnym taborem z SZ
• przy odległości powyżej 50/70 km (w zależności od terenu) armia zobowiązana była do założenia własnego punktu pośredniego zasilanego własnym taborem.

W dywizji był zapas na 5 dni wojny. System zaopatrzenia w żywność załamał się w wielu jednostkach już 5 września. Wojsko było zmuszone na przejście w tryb eksploatacji terenu.

Praca punktu wydawania żywności

Punkt wydawania żywności zakładany był w zakrytym miejscu. Składał się z jednej z sekcji Taboru Żywieniowego (rozdzielczej). Produkty wydawano podoficerowi gospodarczemu pododdziału, prawdopodobnie na wóz przykuchenny. Punkt wydawania żywności lokowano w odległości 2 - 5 km od kuchni polowych.

Praca kuchni polowej

Kuchnia polowa stanowiła podstawowy element przygotowywania i wydawania pożywienia. W pułku piechoty było 16 kuchni polowych.

Obsługa kuchni składała się z dwóch kucharzy mających do dyspozycji kuchnię polową (sprzęt) z wyposażeniem oraz wozu przykuchennego z żywnością i paliwem (drewnem). Dodatkowo było 3 woźniców/jezdnych oraz 6 koni pociągowych (wyjątek to kompania zwiadowców z mniejszą kuchnią: 1 kucharz, 2 woźniców, 4 konie).

Na postojach z dala od nieprzyjaciela, kuchnie gotowały i wydawały ciepły posiłek bezpośrednio do menażek, w godzinach normalnych, wyznaczonych przez dowódcę kompanii. Kuchnie na postojach znajdowały się przy swoich pododdziałach.

W czasie marszu kuchnie poruszały się za swoimi batalionami, gotowały strawę podczas drogi i wydawały ją w czasie dłuższych odpoczynków, lub po przybyciu na miejsca postoju. Ilość posiłków może być w czasie marszów normalna, o ile tylko nie stoją na przeszkodzie warunki taktyczne. Podczas transportu kolejowego, jeżeli pozwalały na to warunki, kuchnie przymocowane na odkrytych platformach kolejowych również przygotowywały posiłki. Posiłki wydawane były podczas postoju pociągu.

W czasie walk, gdy położenie taktyczne nie pozwalało na wydanie posiłków za dnia, dowóz i wydawanie strawy odbywa się pod osłoną nocy. Kuchnie rozpoczynały gotowanie obiadu w późnych godzinach popołudniowych w miejscu zgrupowania T.B.I, a następnie po pobraniu z taborów żywnościowych zapasów na następny dzień, przemieszczały się po zapadnięciu zmroku na linię bojową do swych kompanii lub w ich pobliże. Na przodek kuchni ładowano worki z chlebem, marmoladą i papierosami (woźnica szedł obok przodka). Żołnierze z drużyn wyznaczeni przez dowódców udawali się po porcje do kuchni, po czym przynosili ją do gniazd oporu. Kuchnie wiozły dodatkowo suchy prowiant (chleb, masło, marmoladę) na dzień następny, papierosy, mydło, pocztę itp. Wszystko to było wydawane razem z obiadem. Po wydaniu strawy, kuchnia pozostawała w pobliżu kompanii i gotowała śniadanie (kawę lub  gorący posiłek) i dopiero po wydaniu śniadania wracała przed świtem do miejsca zgrupowania. Zabierała w drogę powrotną resztę żywności, pocztę żołnierzy oraz zbędne przedmioty.

Starano się zapewnić 2 ciepłe posiłki dziennie, lub przynajmniej jeden.

Kuchnia wydawała zasadniczo posiłki dla żołnierzy swojego pododdziału. Mogła jednak żywić żołnierzy innych poddziałów:

• dowództwo batalionów nie miało własnej kuchni więc musiało pobierać żywność w kuchniach kompanii strzeleckich i k.m.
• oddziały pozabatalionowe żywiły się w 2 dwóch kuchniach kompani gospodarczej.

Kuchnia pobierała żywność raz na dobę z punktu wydawania żywności.

Dowódca 21 pp, pułkownik (wówczas) Stanisław Sosabowski opisuje, że kuchnie polowe zgubiły się już 2 września, wróciły samodzielnie do Warszawy, gdzie odnalazł je 8 września. Żołnierze podczas odwrotu byli żywieni przez chłopów.

Należność żywieniowa wojenna "W" dla ludzi

Należność "W" pozwalała służbie kuchennej na przyrządzenie 3 posiłków żołnierskich.

Masa należności dziennej wynosiła około 2,2 kg. Dla walczących przysługiwał dodatek w postaci: 30g tłuszczu, 1g herbaty i 10g cukru.

Należność żywieniowa sucha "S" dla ludzi

Należność "S" przysługiwały żołnierzom jednostek zmobilizowanych, nie posiadających sprzętu do gotowania i pozostałym żołnierzom na czas transportu kolejowego, jeżeli podczas jazdy nie było możliwości gotowania.

Należność rezerwowa "R"

Jedną porcję racji "R" nosił żołnierz w plecaku. Spożycie porcji "R" mogło nastąpić wyłącznie na rozkaz co najmniej dowódcy kompani (lub równorzędnego). Informacje o jego zużyciu powinna być bezzwłocznie przekazana do dowódcy dywizji (równorzędnego). Zużyty zapas powinien być uzupełniony. Druga porcja przewożona była w TB.II kompanii (na kuchni polowej lub wozie przykuchennym). Jeżeli jakiś oddział zużył swoją porcję była ona jak najszybciej uzupełniania z zapasu kompanii. Zapas porcji "R" w kompanii uzupełniano w zapasów wyższych szczebli.

Należność paszy i ściółki dla zwierząt