Pułk kawalerii - Pluton kolarzy z 1939

Etat mobilizacyjny i historia reorganizacji kolarzy podstawie danych uzyskanych od Juliusza S.Tym 1)

Pluton kolarzy

Etat
Stan osobowy: 1 oficer, 2 podoficerów, 48 szeregowych (podoficerów i szeregowców)
Uzbrojenie: 2 ckm, 1 rkm, 46 karabinków (kbk), 4 pistolety
Wyposażenie: 51 rowerów (w tym 2 pod ckm, 2 pod podstawę, 16 pod skrzynki z amunicją i 1 pod rkm)
podczas pokoju na stanie plutonu były 2 konie - dla dowódcy plutonu i dla luzaka
Organizacja drużyny ckm

Drużyna ckm składała się z jednego podoficera zawodowego - kaprala i 19 szeregowych (część mogła być podoficerami). Nie wiem nic o podziale wewnętrznym drużyny. Na schemacie narysowałem najbardziej prawdopodobny model. Spośród 20 żołnierzy drużyny 2 przewoziło ckm, 2 podstawy i 16 amunicję, dlatego naturalną strukturą drużyny był podział na dwa karabiny maszynowe.

Jednostkę ognia ckm Maxim 08 stanowiło 2.000 naboi zataśmowanych po 250 sztuk i przewożonych w 8 skrzynkach. Jaki był zapas amunicji? Są tylko dwie możliwości 1 lub 2 skrzynki amunicji na każdym z 16 rowerów z amunicją. Niestety brak na ten temat informacji. Wiadomo, że amunicja była przymocowana pod ramą.
Znane odstępstwa - braki

Najpowszechniejszym odstępstwem od etatu jest brak drużyny ckm. Związane to jest z wprowadzeniem etatu drużyny w połowie sierpnia. Drużyny ckm zdołano utworzyć jedynie w części pułków. Zasadniczą trudnością był brak ckm. Niektóre pułki nie zdążyły zdać ckm, po ich wymianie na nowy wzór. Rtm. P.Lasowski, dowódca szwadronu ckm w 17 Pułku Ułanów, opisał, że w pułku pozostało 12 starych ckm. Dwa zostały przekazane do drużyny ckm, 4 do ochrony taborów pułku, pozostałe 6 zostały odesłane wraz z nadwyżkami stanów do ośrodka zapasowego.

 pluton bez drużyny ckm
Znane odstępstwa - pułkowe szwadrony kolarzy

W części pułków kawalerii zamiast plutonów kolarzy zmobilizowano szwadrony kolarzy. Pułki te miały stałe plutony kolarzy już w okresie pokojowym. Mogło to być związane bądź z osobistymi preferencjami dowódców brygad kawalerii, bądź z rozwojem dróg na obszarze Wielkopolski i Pomorza. Szwadrony kolarzy z pułków kawalerii Wielkopolskiej BK miały również drużyny ckm. Drużyny te stanowiły oddzielne pododdziały szwadronu. Szwadrony kolarzy miały swoje drużyny gospodarcze. Drużyny te były o trakcji konnej i wchodziła w skład taboru bojowego. Przemo 3) podaje, że drużyna składała się z 12 żołnierzy i 10 koni. Niestety nie udało mi się ustalić bliższych szczegółów, ale stawiałbym na kuchnię polową dwukonną, wóz przykuchenny, wóz bagażowy i wóz amunicyjny. Były minimum 3 pułki o takiej strukturze.

 pluton kolarzy
pluton kolarzy

Pułki kawalerii Pomorskiej BK również miały stałe plutony kolarzy. 3 z tych pułków rozwinęły szwadrony kolarzy, ale bez drużyn ckm.
Znane struktury organizacyjne pułków
  z druzyną ckm bez druzyny ckm
zmobilizowany
pluton		 etat dla pułków I grupy w/g etatu pokojowego z VIII 1939 21 Pułk Ułanów
zmobilizowany
szwadron		 15 Pułk Ułanów
17 Pułk Ułanów
7 Pułk Strzelców Konnych		 2 Pułk Szwoleżerów
16 Pułk Ułanów
8 Pułk Strzelców konnych

Proszę o wszelkie informacje pozwalające na uzupełnienie tabeli.
Inne
Janusz Wielhorski opisał inaczej pluton kolarzy. Umieścił w nim 35 rowerów. Prawdopodobnie zaliczył do niego wszystkie rowery w pułku. Jednak 4 rowery były na etacie plutonu łączności.
Historia pododdziałów kolarzy w pułkach kawalerii II RP
lata 20 XX wieku   Studia nad wykorzystaniem pododdziałów kolarzy (zwanych wówczas cyklistami), pod koniec lat 20 większość pułków posiadała od kilku do kilkunastu rowerów
podczas manewrów organizowano z nich doraźne kompanie w ramach brygady.
1930   Brygada Kawalerii "Poznań" utworzyła już podczas manewrów szwadron kolarzy (pułki tworzyły na czas manewrów plutony kolarzy)
1931   projekt wprowadzenia pododdziałów kolarzy i motocyklistów w oddziałach kawalerii
1935   Powstał projekt instrukcji taktycznego użycia kolarzy
1936   Projekt organizacji kolarzy w kawalerii
1937   podczas manewrów letnich większość pułków posiada już etatowe plutony kolarzy.
1939 (sierpień)   Powiększenie plutonu kolarzy o drużynę ckm

 

  • 1) Juliusz S.Tym, korespondencja 
  • 2) Janusz Wielhorski, Seria pięciu artykułów na temat organizacji pułku kawalerii wg etatu mobilizacyjnego z września 1939, które ukazały w latach 1959 - 1968 w piśmie "Przeglą Zrzeszenia Kół Pułkowych Kawalerii", (później zmiana nazwy na "Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej") Materiały zebrał i dostarczył wraz z komentarzami Krzysztof Gebhardt.
  • 3) Przemo z forum Drugiej Wojny Światowej