Pułk piechoty - 1939 - Dowództwo batalionu piechoty (Etat nr 11)

Na podstawie etatu z dokumentów z CAW:

  • Organizacja pułku piechoty na stopie wojennej L.Dz3001/org./mob. 8 marca 1936 - Etat nr 1 - Dowództwo pułku". Etat przekazał Kamil Stepan.
  • Z uwzględnieniem poprawki do planu mobilizacyjnego "W2" L.Dz.2700/org.mob.38. Poprawkę przekazał Kamil Stepan.
  • Z uwzględnieniem poprawki do planu mobilizacyjnego "W2" L.Dz.4262/org./mob.39 (z 29 sierpnia 1939 roku). Poprawkę przekazał Michał Kuchciak.

Charakterystyka etatu

W 1936 roku do struktury dowództwa batalionu wprowadzono organiczny pluton łączności pod dowództwem oficera. Wcześniej do batalionu przydzielano drużynę łączności z plutonu pułkowego, co okazało się systemem nieefektywnym, gdyż pod dowództwem jednego oficera znajdował się wielki, blisko 100-osobowy pluton, który w dodatku w połowie działał stale w rozproszeniu. Nowa organizacja porządkowała system łączności i dawała batalionom strzeleckim większą autonomię.

Drugą zmianą organizacyjną, było bezpośrednie podporządkowanie Taboru Żywnościowego batalionowym organom kwatermistrzowskim. Cel był taki sam, tj. zwiększenie autonomii batalionów strzeleckich, oraz zmniejszenie wielkości T.Ż. pułkowego, który dotąd był scentralizowany w kompanii administracyjnej.

1. Dowódca Batalionu

etat:

  • Dowódca batalionu - 1 major, 1 pistolet osobisty, 1 szabla osobista, 1 koń wierzchowy
  • Ordynans - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem 
  • Luzak - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem, 1 koń wierzchowy
Dowódca kompanii Ordynans

2. Poczet dowódcy

etat:

  • Adiuant dowódcy baonu - 1 kapitan, 1 pistolet osobisty, 1 szabla osobista, 1 koń wierzchowy,
  • Ordynans - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem,
  • Obserwator - 1 plutonowy, 1 kbk z bagnetem,
  • Pisarz – 1 kapral, 1 kbk z bagnetem,
trębacz podoficer sanitarny

3. PLUTON ŁĄCZNOŚCI
Dowódca plutonu z pocztem

etat:

  • Dowódca plutonu - 1 porucznik, 1 pistolet osobisty, 1 rower
  • Ordynans - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem,
  • Zastępca dowódcy - 1 sierżant, 1 pistolet skarbowy, 1 rower.
Dowódca plutonu
 

uwagi:

  • Dowódca plutonu był jednocześnie oficerem łączności batalionu.
  • Zastępca dowódcy był jednocześnie podoficerem sprzętowym.
1-wszy patrol telefoniczny

etat:

  • Dowódca patrolu - 1 plutonowy, 1 kbk z bagnetem
  • Telefoniści - 1 st. strzelec, 2 strzelców, 3 kbk z bagnetem,
  • Woźnica wozu sprzętowego - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem, 2 konie taborowe-pociągowe, 1 wóz specjalny pod sprzęt i personel telefoniczny 
Dowódca plutonu

uwagi:

  • 1-wszy i 2-gi patrol korzystały wspólnie z wozu sprzętowego. W trakcie budowania sieci telefonicznej jeden z patroli pozostawał na miejscu i wystawiał centralę telefoniczną (łącznica), a drugi patrol budował linie telefoniczną do jednego z pododdziałów (kompanii), lub sąsiada (baonu z prawej). Po zbudowaniu linii zakładał przy pododdziale stację telefoniczną.
  • W razie braku wozu specjalnego, należało zastąpić wozem taborowym.
2-gi patrol telefoniczny

etat:

  • Dowódca patrolu - 1 kapral, 1 kbk z bagnetem
  • Telefoniści - 1 st. strzelec, 2 strzelców, 3 kbk z bagnetem,
  • Woźnica wozu sprzętowego - 6 strzelców, 6 kbk z bagnetem.
Dowódca plutonu

uwagi:

  • 2-gi patrol nie miał własnego środka transportu, gdyż korzystał z wozu sprzętowego przypisanego do 1-wszego patrolu. W trakcie budowania sieci telefonicznej jeden z patroli pozostawał na miejscu i wystawiał centralę telefoniczną (łącznica), a pozostałe patrole budowały linie telefoniczne do pododdziałów. Po zbudowaniu linii zakładały przy pododdziałach stacje telefoniczne.
3-ci patrol telefoniczny

etat:

  • Dowódca patrolu - 1 kapral, 1 kbk z bagnetem
  • Telefoniści - 1 st. strzelec, 2 strzelców, 3 kbk z bagnetem,
  • Woźnica wozu sprzętowego - 1 strzelców, 1 kbk z bagnetem, 1 koń taborowy-pociągowy, 1 biedka sprzętowa
Dowódca plutonu

uwagi:

  • Patrol miał własny środek transportu w postaci biedki sprzętowej. Zadaniem patrolu było budowanie linii telefonicznej do jednego z pododdziałów. Po zbudowaniu linii zakładał przy pododdziale stację telefoniczną.
4-ty patrol telefoniczny - jak 3-ci
5-ty patrol telefoniczny - jak 3-ci
patrol łączności z lotnikiem

etat:

  • Dowódca patrolu - 1 st. strzelec, 1 kbk z bagnetem
  • Funkcyjni - 2 strzelców, 2 kbk z bagnetem,
dowódca patrolu funkcyjny funkcyjny

uwagi:

  • Patrol dysponował zestawem tożsamości oddziału do identyfikacji z powietrza, budował bramkę do przechwytywania ładunków ciężarkowych z samolotów. 
  • Doraźny podział funkcji to tyczkowi i płachtowy.
patrole sygnalizacji świetlnej /razem 2/

etat:

  • Dowódcy patroli-sygnaliści - 2 st. strzelców, 2 kbk zbagnetem
  • Sygnaliści - 2 strzelców, 3 kbk z bagnetem,
Dowódca plutonu

uwagi:

  • Patrole miały za zadanie zapewniać łączność za pomocą alfabetu Morse'a (noc) i MKS (dzień). W tym celu wykorzystywały sprzęt do sygnalizacji świetlnej, tzw. migacze (sygnalizacja w nocy); Migacze przewożono na wozie specjalnym przy 1-wszym patrolu telefonicznym.  W dzień wykorzystywano chorągiewki sygnałowe.
patrol kolarzy

etat:

  • Dowódca patrolu - 1 plutonowy, 1 kbk z bagnetem, 1 rower
  • Gońcy rowerowi - 1 st. strzelec, 2 strzelców, 3 kbk z bagnetem, 3 rowery
Dowódca plutonu

uwagi:

  • Patrol kolarzy, czyli gońców rowerowych służył do utrzymania łączności w przypadku gdyby zawiodły inne systemy łączności. Kolarzy uważano za szybkich i tanich w utrzymaniu łączników, lecz zauważano też niedogodność w postaci ograniczonej możliwości poruszania się rowerami w trudnym terenie, jak też "sezonowość" w naszym klimacie, tzn. dość słabe możliwości wykorzystania w zimę. W myśl teoretycznych założeń, w razie potrzeby kolarze miel też przewozić kosze z gołębiami, czyli działać jako patrole gołębiarzy - takie osobne patrole funkcjonowały w organizacji pułku do 1936 roku, później zostały jednak skreślone. W rzeczywistości, od pierwotnych pomysłów z 1936 roku całkowicie odstąpiono i w tabeli należności materiału łączności pułku gołębi nie było wcale.
patrol łączników konnych

etat:

  • Dowódca patrolu - 1 st. strzelec, 1 kbk z bagnetem, 1 koń W
  • Łącznicy - 2 strzelców, 2 kbk z bagnetem, 2 konie wierzchowe
Dowódca plutonu

uwagi:

  • Łącznicy konni - gońcy nie mieli szabel. Łącznicy konni pełnili tą samą funkcje co gońcy na rowerach, lecz ze względu na zdolność manewrowania się w terenie, mieli być wykorzystywani do poruszania się przełajem po bezdrożach.
patrol radiokorespondencyjny

etat:

  • Dowódca patrolu - 1 plutonowy, 1 kbk z bagnetem
  • Radiotelegrafiści - 1 st. strzelec, 2 strzelców, 3 kbk z bagnetem,
  • Koniowód biedki - 1 strzelec, 1 koń taborowy-pociągowy, 1 biedka wz.37 na kołach ogumionych z radiostacją N-2
Dowódca plutonu

uwagi:

  • Radiostacja N-2/b. Patrole radiokorespondencyjne zostały dodane w okresie 26.I - 16.V.1939r. mocą poprawki L.Dz.2700/org./mob.38
  • Biedka była przystosowana do ciągu motorowego.
4. ORGANA KWATERMISTRZOWSKIE
płatnik z personelem kancelaryjnym

etat:

  • oficer płatniczy - 1 kapitan/porucznik, broń osobista,
  • ordynans osobisty - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem,
oficer zwiadowczy ordynans osobisty

uwaga:

  • względem środka transportu - płatnik na wozie na wozie płatnika
personel oficera płatniczego z wozem.

etat:

  • podoficer rachunkowy - 1 sierżant, 1 pistolet skarbowy zastąpiony 1 bagnetem,
  • pisarz -  1 st. strzelec, 1 kbk z bagnetem,
  • szewc - 1 st. strzelec, 1 kbk z bagnetem,
  • woźnica - 1 strzelec, 1  kbk z bagnetem, 2 konie taborowe-pociągowe, 1 wóz taborowy parokonny pod kasę batalionu, bagaż płatnika i materiał kancelaryjny, oraz pod materiały szewskie i krawieckie
 

uwagi:

  • Oficer płatniczy był jednocześnie kierownikiem stołowni oficerskiej. Oficer płatniczy był oficerem służb.
  • Podoficer rachunkowy potocznie nazywany był skarbnikiem
  • Pewnym zaskoczeniem może być obecność szewca w personelu płatnika. Takie podporządkowanie zostało jednak wyjaśnione w referacie wprowadzającym do etatu. Po skasowaniu etatowych szewców - krawców w kompaniach strzeleckich, uznano, że naprawę butów można zorganizować w następujący sposób: ze składu liniowego kompanii strzeleckich wyznaczyć co najmniej po dwóch nieetatowych szewców do przyuczenia w rzemiośle i poza walką zorganizować warsztat szewski pod kierownictwem jednego szewca wykwalifikowanego. Szewc wykwalifikowany towarzyszył oficerowi płatniczemu. Oficer płatniczy był odpowiedzialny za zorganizowanie warsztatu.
Oficer żywnościowy z podoficerem rachunkowym

etat:

  • oficer żywnościowy - 1 porucznik, broń osobista, 1 koń wierzchowy
  • ordynans osobisty - 1 strzelec, 1 kbk bagnetem,
  • podoficer rachunkowy - 1 sierżant, 1 pistolet skarbowy zastąpiony 1 bagnetem.
oficer żywnościowy ordynans osobisty  
   

uwaga:

  • oficer żywnościowy jest jednocześnie dowódcą plutonu gospodarczego
  • względem środka transportu podoficer rachunkowy i ordynans - na wozach Taboru Żywnościowego.
1-wsza sekcja T.Ż.

etat:

  • dowódca sekcji - 1 plutonowy, 1 kbk z bagnetem,
  • woźnice - 5 strzelców, 5  kbk z bagnetem, 10 koni taborowych-pociągowych, 5 wozów taborowych parokonnych - wozów żywnościowych oddziału (WŻO).
 
2-ga sekcja T.Ż.

etat:

  • dowódca sekcji - 1 kapral, 1 kbk z bagnetem,
  • woźnice - 5 strzelców, 5 kbk z bagnetem, 10 koni taborowych-pociągowych, 5 wozów taborowych parokonnych - wozów żywnościowych oddziału (WŻO)
 
wóz mięsny i wóz furażowy.
  • woźnice - 2 strzelców, 2  kbk z bagnetem, 4 konie pociągowe-taborowe, 2 wozy taborowe parkonne, w tym 1 wóz mięsny oddziału (WMO), 1 wóz drabiniasty pod furaż.
 
Lekarz

etat:

  • lekarz (medycyny) - 1 kapitan/porucznik służby medycznej, broń osobista, 1 koń wierzchowy,
  • ordynans osobisty - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem,
oficer sanitarny ordynans osobisty

uwaga:

  • względem środka transportu (-)
Patrol sanitarny

etat:

  • dowódca patrolu - 1 kapral, 1 pistolet skarbowy zastąpiony bagnetem,
  • sanitariusze - 2 strzelców, 2 bagnety,
luzak pieszy
Wozy sanitarne

etat:

  • 2 woźniców - 2 strzelców, 2  kbk z bagnetem, 4 konie taborowe-pociągowe, 2 wozy taborowe parokonne pod sprzęt sanitarny,
Podoficer broni i gazowy z wozami amunicyjnymi

etat:

  • podoficer broni i gazowy - 1 plutonowy, 1 pistolet skarbowy zastąpiony 1 kbk z bagnetem,
  • 3 woźniców - 3 strzelców, 3 kbk z bagnetem, 6 koni taborowych-pociągowych, 3 wozy taborowe parokonne,
oficer sanitarny ordynans osobisty

uwagi:

  • podoficer broni i gazowy - jednocześnie rusznikarz
Podoficer taborowy

etat:

  • podoficer taborowy - 1 sierżant, 1 pistolet skarbowy zastąpiony 1 bagnetem, 1 koń wierzchowy
podoficerowie funkcyjni

etat:

  • podoficer weterynarii - 1 plutonowy, 1 pistolet skarbowy zastąpiony 1 bagnetem,
  • podkuwacz - 1 kapral, 1 kbk z bagnetem

luzacy do koni oficerskich

etat:

  • 2 luzaków - 2 strzelców, 2 kbk z bagnetem,
stołownia oficerska

etat:

  • 1 kucharz stołowni oficerskiej - 1 st. strzelec, 1 kbk z bagnetem
  • 1 woźnica - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem, 2 konie taborowe-pociągowe, 1 wóz taborowy parokonny pod stołownię oficerską
kucharz kucharz
tabor

etat:

  • woźnice - 2 strzelców, 2 kbk z bagnetem, 4 konie taborowe-pociągowe, 2 wozy taborowe parokonne, w tym 1 kancelaryjno-bagażowy i 1 warsztatowy
 
  dowódca patrolu   
Razem dowództwo batalionu
Stan osobowy:
oficerów: 6 (1 major, 1 kapitan, 2 kapitanów/poruczników, 2 poruczników),
podoficerów: 19 (5 sierżantów, 4 plutonowych, 10 kaprali),
szeregowców: 71 (14 st. strzelców, 57 strzelców).
razem: 96
Uzbrojenie:

81 karabinków z bagnetem,
7 pistoletów skarbowych,

2 bagnety,

6 pistoletów oficerów nie figurowały w etacie i ewidencji szwadronu,

Uwaga: zgodnie z tabelą należności materiału uzbrojenia 6 pistoletów zastąpiono 1 kbk z bagnetem i 5 bagnetami; Po tej poprawce:

82 karabinki z bagnetem,

1 pistolet skarbowy,

7 bagnetów
Konie: 9 koni wierzchowych,
48 koni pociągowych-taborowych.
razem 57 koni
Wyposażenie i tabor:

6 rowerów

1 wóz specjalny (telefoniczny),

3 biedki,

1 radiostacja (na biedce)

21 wozów taborowych parokonnych.

w razie zamiany wozów taborowych na jednokonne należy przyjąć je w podwójnych ilościach za wyjątkiem wozu płatnika i wozu mięsnego, wtedy etat zwiększy się o 19 strzelców-woźniców i 19 kbk z bagnetem, a zmniejszy się o 2 konie taborowe.

  • *) rysunki Marek Gabryszuk