Pułk piechoty - 1939 - Dowództwo pułku piechoty (Etat nr 1)

Na podstawie etatu z dokumentów z CAW:

  • Organizacja pułku piechoty na stopie wojennej L.Dz3001/org./mob. 8 marca 1936 - Etat nr 1 - Dowództwo pułku". Etat przekazał Kamil Stepan.
  • Z uwzględnieniem poprawki do planu mobilizacyjnego "W2" L.Dz.2700/org.mob.38. Poprawkę przekazał Kamil Stepan.
  • Z uwzględnieniem poprawki do planu mobilizacyjnego "W2" L.Dz.4262/org./mob.39 (z 29 sierpnia 1939 roku). Poprawkę przekazał Michał Kuchciak.

 

Charakterystyka etatu

W etacie dowództwa pułku, poza dowódcą pułku, ujęto tylko te elementy, które stanowią jego bezpośredni aparat dowodzenia ("poczet"), bądź organa pracujące na korzyść całego pułku ("organa kwatermistrzowskie pułku").

Zgodnie z tą zasadą wyeliminowano z dowództwa te elementy, które zaspokajają potrzeby tylko części pułku, tj. jednostek pozabatalionowych, włączono natomiast te, które jakkolwiek warunkom tym odpowiadają ujmowano dotychczas gdzie indziej.

Wobec zasady, że pułk nie jest jednostką administracyjno-gospodarczą "czystość organizacyjna" wymagałaby wyeliminowania z dowództwa wszystkiego co ma taki charakter, a więc: zbrojmistrza, rusznikarzy i warsztatów. W teorii powyższe elementy powinny się znaleźć w organach kwatermistrzowskich baonów.

W praktyce projektant etatów odstąpił od tej zasady gdyż przesunięcie warsztatów do baonów spowodowałoby wzrost kosztów (dodatkowi ludzie, konie, wozy), ponadto był to element działający poza walką, czyli dla pododdziałów liniowych stanowił tylko dodatkowe obciążenie.

Poczet dowódcy

W skład pocztu wchodzą następujący oficerowie

I adiutant - kapitan zawodowy, absolwent kursu unitarnego Centrum Wyszkolenia Piechoty; zakres zadań - zbliżony do obowiązków szefa sztabu DP, przełożony wszystkich oficerów pocztu;

II adiutant - oficer młodszy (może być rezerwy) - zakres zadań oficera ordynansowego (rozkazy dzienne, kancelaria itp.);

Oficer informacyjny - zbiera informacje o wojskach nieprzyjacielskich, zapobiega defetyzmowi i odpowiada za propagandę w szeregach wojsk własnych;

Oficer łączności - dowódca łączności pułku, regulujący współdziałanie wszystkich plutonów łączności oraz ich zaopatrzenie w sprzęt; przełożony wszystkich dowódców plutonów łączności w pułku w sprawach technicznych, a dowódcy plutonu łączności dowództwa pułku pod każdym względem.

Organa kwatermistrzowskie pułku

Na ich czele stoi kwatermistrz. Jest on:

a) referentem dowódcy pułku do spraw zaopatrzenia i ewakuacji - przedstawia projekt punktu "zaopatrzenie" do rozkazu pułkowego, ponosi odpowiedzialność za zaopatrzenie w amunicję;

b) dowódcą administracyjnym jednostek pozabatalionowych.

Powyższy sposób ujęcia organizacyjnego dowództwa pułku określa jasno, że dowódca pułku jest wyłącznie dowódcą taktycznym i jako taki został odciążony od formalności administracyjno-gospodarczych (podpisywanie dokumentów rozrachunkowych itp.) przez odpowiedni aparat - organa kwatermistrzowskie pod dowództwem kwatermistrza.

Dowództwo pułku pod względem materiałowo-żywnościowym było przydzielone do kompanii gospodarczej (etat nr 3)

1. Dowódca pułku

etat:

  • dowódca pułku -  pułkownik, pistolet osobisty (prywatny), 1 koń W
  • ordynans osobisty - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem
  • luzak - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem, 1 koń W (zapasowy koń d-cy pułku)
  • kierowca samochodowy - 1 strzelec, 1 pistolet zastąpiony 1 kbk z bagnetem, 1 samochód osobowy
dowódca pułku ordynans osobisty luzak kierowca samochodowy samochód osobowy

2. Poczet dowódcy

etat:

  • I adiutant -  kapitan, pistolet osobisty (prywatny), 1 koń W
  • II adiutant - porucznik/podporucznik, pistolet osobisty (prywatny), 1 koń W,
  • oficer informacyjny - porucznik, pistolet osobisty (prywatny), 1 koń W
  • oficer łączności - kapitan/porucznik, pistolet osobisty (prywatny), 1 koń W
  • 4 ordynansów osobistych - 4 strzelców, 4 kbk z bagnetem
  • kierowca motocyklowy - 1 strzelec, pistolet zastąpiony 1 kbk z bagnetem, 1 motocykl z koszem
  • 2 pisarzy - 1 sierżant, 1 st. strzelec, 1 pistolet zastąpiony 1 bagnetem, 1 kbk z bagnetem,
  • trębacz - 1 kapral - 1 kbk z bagnetem, 1 koń W
I adiutant ordynans kierowca motocyklowy motocykl-kosz    
II adiutant ordynans oficer informacyjny ordynans oficer łączności ordynans
trębacz pisarz pisarz      

uwagi:

  • trębacz miał specjalność: zwiadowca konny,
3. Organa kwatermistrzowskie pułku

etat:

  • kwatermistrz - kapitan, pistolet osobisty (prywatny), 1 koń W,
  • ordynans osobisty - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem
  • 2 pisarzy - 1 plutonowy, 1 st. strzelec, 2 kbk z bagnetem
kwatermistrz ordynans osobisty pisarz pisarz
rusznikarze

etat:

  • zbrojmistrz - 1 chorąży, 1 pistolet zastąpiony 1 pistoletem osobistym (prywatnym)
  • 2 rusznikarzy - 1 sierżant, 1 kapral, 1 pistolet zastąpiony 1 bagnetem, 1 kbk z bagnetem
zbrojmistrz rusznikarz rusznikarz

uwaga:

  • W etacie jest błąd, który poprawiono dopiero w tabeli należności uzbrojenia - zgodnie z "Przepisem służbowym o broni z 4 lutego 1935, przepisy służbowe Ministerstwa Spraw Wojskowych L.320-75" pistolet skarbowy zbrojmistrzowi nie należał się - był on zobowiazany do posiadania pistoletu prywatnego.
warsztaty pułkowe

etat:

  • 2 kowali - 1 st. strzelec, 1 strzelec, 2 kbk z bagnetem
  • 2 kołodziejów - 2 strzelców, 2 kbk z bagnetem
  • 4 krawców - 1 sierżant, 1 st. strzelec, 2 strzelców, 3 kbk z bagnetem, 1 pistolet zastąpiony 1 bagnetem
  • 2 woźniców - 2 strzelców, 2 kbk z bagnetem, 4 konie taborowe-pociągowe, 2 wozy taborowe parokonne
krawiec krawiec kowal kołodziej
krawiec krawiec kowal kołodziej
wóz taborowy wóz taborowy

uwaga:

  • przełożonym warsztatów był zbrojmistrz
sklep polowy

etat:

  • obsługa sklepu polowego - 1 kapral, 1 kbk z bagnetem
  • woźnica - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem, 2 konie taborowe-pociągowe, 1 wóz taborowy parokonny
obsługa sklepu polowego
naczelny lekarz pułku

etat:

  • naczelny lekarz pułku -  major lek. med., 1 koń W
  • ordynans osobisty - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem
oficer sanitarny ordynans osobisty

uwaga:

  • Naczelny lekarz pułku jest jednocześnie lekarzem pododdziałów pozabatalionowych.
  • W razie użycia przez nieprzyjaciela środków chemicznych naczelny lekarz rozwija na punkcie opatrunkowym ratowniczy punkt przeciwgazowy, gdzie pod jego kierownictwem pracuje patrol sanitarny przeznaczony do udzielania doraźnej pomocy zagazowanym.
patrol sanitarny

4 sanitariuszy - 1 sierżant, 1 kapral, 2 strzelców, 4 bagnety.

 

sanitariusz sanitariusz sanitariusz sanitariusz

Uwagi:

  • Zapis w etacie został uproszczony - w praktyce powinien być: podoficer sanitarny i patrol sanitarny
  • Podoficer sanitarny (sierżant) był pomocnikiem oficera lekarza na BPO i powinien przebywać tam stale.
  • Patrol sanitarny składał się z dowódcy - kaprala i dwóch strzelców - sanitariuszy-noszowych. Zajmował się ewakuacją rannych z tzw. "gniazd rannych" do BPO. 
wozy sanitarne

2 woźniców - 2 strzelców,  2 kbk z bagnetem, 4 konie taborowe-pociągowe, 2 wozy taborowe parokonne pod sprzęt sanitarny

 

lekarz weterynarii

etat:

  • lekarz weterynarii - kapitan lek. wet., pistolet osobisty (prywatny), 1 koń W
  • ordynans osobisty - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem
  • woźnica - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem, 2 konie taborowe-pociągowe, 1 wóz taborowy parokonny pod sprzęt weterynaryjny
lekarz weterynarii ordynans osobisty wożnica z wozem weterynaryjnym

uwaga:

  • Lekarz weterynarii wraz z ordynansem i wozem weterynaryjnym został dodany do etatu mocą poprawki L.Dz.4262 wydanej 29 sierpnia 1939roku. Nie wiadomo w ilu oddziałach udało się wprowadzić poprawkę, gdyż znaczna część pułków była już zmobilizowana i znajdowała się w transportach na front. Potrzebę wciągnięcia oficera weterynarii na etat postulowano praktycznie od momentu projektowania organizacji L.3001 (tj. od 1936 roku). Postulat uzasadniano tym, że w pułku piechoty w zależności od wariantu służy od niemal 700 do blisko 850 koni, co prawie równa się ilości koni służących w pułku kawalerii (!). Sztab Główny uznał zasadność wprowadzenia oficera weterynarii, lecz prawdopodobnie ze względu na niedobór materiałów weterynaryjnych (i być może też problemy kadrowe tj. brak oficerów lekarzy wet.) odwlekał decyzję o wprowadzeniu poprawki. 
kapelan

etat:

  • kapelan pułku - kapelan zobacz
  • ordynans osobisty/ministrant - 1 strzelec, 1 bagnet
  • woźnica - 1 strzelec, 1 kbk z bagnetem, 2 konie taborowe-pociągowe, 1 bryczka parokonna
kapelan pułku ordynans osobisty/ministrant wożnica z bryczką
Razem dowództwo pułku
Stan osobowy:
oficerów: 9 (1 pułkownik, 1 major, 3 kapitanów, 1 kapelan, 1 kapitan/porucznik, 1 porucznik, 1 porucznik/podporucznik)
podoficerów: 10 (1 chorąży, 4 sierżantów, 1 plutonowy, 4 kaprali)
szeregowców: 30 (3 st. strzelców, 27 strzelców)
razem: 49
Uzbrojenie:

28 karabinków z bagnetami i sznurami do czyszczenia,
8 pistoletów osobistych oficerów, które nie figurowały w etacie i ewidencji pododdziału,

6 pistoletów,

5 bagnetów.

Uwaga: zgodnie z tabelą należności uzbrojenia 5 pistoletów zastąpiono 3 bagnetami i 2 kbk z bagnetem; po tej poprawce:

30 karabinków z bagnetami i sznurami do czyszczenia,

9 pistoletów osobistych oficerów i podoficera, które nie figurowały w etacie i ewidencji pododdziału,

8 bagnetów.

Wyposażenie:

1 samochód osobowy,

1 motocykl z koszem,

1 bryczka,
6 wozów taborowych parokonnych.

Konie: 9 koni wierzchowych,
14 koni taborowych-pociągowych.
(razem 23)

W razie zamiany wozów parokonnych na jednokonne, należy przyjąć je w podwójnej ilości, a etat zwiększyć o 6 strzelców-woźniców i 6 kbk z bagnetem.

 

 

  • *) rysunki Marek Gabryszuk